Nebâtî ve dîvânı

Abstract

19. yüzyıl Azeri sahasının önemli şairlerinden olan Seyyid Ebul-Kasım Nebâtî, hem klasik Türk edebiyatı hem de Âşık tarzı halk şiiri tarzında yazdığı manzumeleri ile tanınır. Bunun yanı sıra Nimetullâhî tarikatine intisap ederek, tarikatinin öğretilerini yaymak için çevresine müritler toplamış olan şair, sûfî bir kimliğe sahiptir. Şiirlerinde Mecnûn, Mecnûnşâh, Hançobânî ve Nebâtî mahlaslarını kullanmaktadır. İyi bir eğitim alan Nebâtî Türkçe, Farsça, Arapça ve Tatçayı iyi bilir ve bu dilleri kullanarak mülemma tarzında şiirler de kaleme alır. Kullanılan nazım türleri yönüyle oldukça çeşitli olan Nebâtî Divânı'nda gazel, kaside, rubai, tercî-i bent, mesnevi, mülemma, muhammes, müseddes, dübeyt, koşma, geraylı, beşlik gibi nazım şekilleri ile yazılmış toplam 200 Türkçe manzume yer almaktadır. Bu manzumelerde Nebâtî, zaman zaman dini konuları işlemekle beraber, özellikle halk şiiri tarzında yazdığı şiirlerde, beşeri aşk ve kadın güzellikleri gibi temaları optimist bir bakış açısıyla ele alır. Şiirlerinde pek çok yenilik göze çarpmaktadır. Beşlikler kullanması, orijinal mazmunları, dünyevi görüşündeki zıddiyetlerin şiirlerine aksi, iç kafiyelere düşkünlüğü, kafiye olarak seçilen sözcüklerdeki tekrar ve cinasların anlamsal özellikleri, Farsça terkiplerinde araya Türkçe sözcükler katması vb. şairin üslubunun farklı yönlerini oluşturmaktadır. Şiirlerde kullanılan dil oldukça sadedir. Halk deyimlerine ve yöresel söyleyişlere sıkça yer verilir. Nebâtî'nin, duygularını ve dertlerini ifade ederken oldukça samimi olduğu dikkat çeker. Şiirlerinde; Hz. Ali'ye duyduğu derin muhabbet ve saki, meyhane, piyale gibi unsurların çokça tekrarlanması da dikkat çekici özelliklerdir. Anahtar Kelimeler: Nebâtî, Azeri Şiiri, Tahlil, İnceleme, 19. yüzyıl, Nimetullahiyye Tarikati, Kaçar Hanedanlığı

Seyyid Ebul-Kasım Nebati, one of the prominent poets in the 19th century Azerbaijani poetry, is well-known with his poems both in classical Turkish literature and folk literature.In addition to this,he has a sufic identity, attending to Nimetullahi sect and gathering disciples around himself to spread the doctrines of the sect. He uses the pseudonyms `Mecnun`, `Mecnunşah`, `Hançobâni`and `Nebati`. Having a good education, the poet knows Turkish, Persian, Arabic, Tati well and he writes poems in mulemma style by using these languages. In the Divan of Nebati which is various with verse types, there are totally two hundred and nine Turkish poems written in the verse of gazelle, ode, rubaie, tercibend, masnavi, mulemma, pentastich(muhammes), müseddes, dubeyt, koshma, geraylı and quintet. Apart from dealing with religious themes in these poems from time to time, the poet handles the themes such as love and beauties of women with an optimistic view in his folk poems. In his poems, there are a lot of originalities that draw attention. Writing in the verse of quintet, using original metaphorical statements, reflecting the contradictions of his world views on his poems, being fond for internal rhymes, using semantic features of reiterations and puns in rhymed words, integrating Turkish poems into Persian phrases are some of the peculiarities of the poet's style. The poet's language is simple. The poet often includes folk sayings and local phraseologies in his poems. It draws attention that he is so sincere while expressing his feelings and griefs. Repeating the elements such as his devotion to Hazrat Ali, saki, inn, wineglass is also one of the remarkable features of his poetry.Key words: Nebâtî, Azeri Poems, Poems Analysis, Review, 19. Century, Nimetullahi cult, Kaçar Heraldry