İlkokul öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik düzeyleri ile stres arasındaki ilişki (Diyarbakır İli örneği)

Abstract

Bu araştırmada ilkokul öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik düzeyleri ile stres arasında ilişki olup olmadığının belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu araştırmada genel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemini Diyarbakır ili merkez ilçelerinde (Bağlar, Kayapınar, Sur, Yenişehir) çeşitli kamu ve özel ilkokullarında görev yapan 400 öğretmen oluşturmaktadır. Bu öğretmenlerin 177 tanesi kadın, 223 tanesi ise erkektir. Bu öğretmenlerin 40 tanesi özelde, 360 tanesi ise kamuda çalışmaktadır. Örneklemin belirlenmesinde random (tesadüfi) örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Bu araştırmada iki ölçme aracı kullanılmıştır. Birinci ölçme aracı Yerlikaya (2006) tarafından geliştirilmiş ve 14 ifadeden oluşan stresle ilgili ölçek, ikinci ölçme aracı ise Maslach (1996) tarafından geliştirilen ve kendi içinde üç boyuttan oluşan 22 ifadeden oluşan tükenmişlik ölçeği kullanılmıştır. Bu ifadeler 5'li likert ölçeğine göre hazırlanmıştır. Araştırmada kullanılan ölçeklerin güvenilirlik analizleri yapılmış ve stres ölçeğinin Cronbach Alpha değeri 0.75, duygusal tükenme ölçeğinin Cronbach Alpha değeri 0.85, duyarsızlaşma ölçeğinin Cronbach Alpha değeri 0.77ve kişisel başarıda azalma ölçeğinin Cronbach Alpha değeri 0.76 olarak bulunmuştur. Araştırma verilerinin analizinde `SPSS 22.00` programı kullanılmıştır. Elde edilen veriler frekans analizleri, t testi, Anova testi, korelasyon ve regresyon analizleri ile değerlendirilmiştir. Araştırmada stres ile tükenmişlik arasında pozitif ve anlamlı bir ilişki olduğuna dair altı adet hipotez öne sürülmüş ve hipotezlerin tamamı kabul edilmiştir. Araştırma sonucuna göre stres düzeyi yükseldikçe tükenmişlik boyutlarının düzeyi de anlamlı bir şekilde pozitif yönde yükselmektedir. Bununla birlikte stresin tüm tükenmişlik boyutları üzerinde anlamlı bir etkiye sahip olduğu görülmüştür.

The purpose of this research is to understand whether there is any relationship between elementary school teacher's occupational burnouts syndrome levels and stress. In this research the general screening model was used. The sample of this research consists of 400 teachers who serve in various public and private elementary schools in Diyarbakir province's centre towns (Bağlar, Kayapınar, Sur, Yenişehir). 177 of these teachers are women, 223 are men; 40 of them serve in private schools and 360 in public schools. In order to determine the sample random sampling method was used. The survey that made for research consists of three sections. In the first section there are questions related to teachers' demographic features (age, gender, seniority, etc.). In the second section there is the scale that has been developed by Yerlikaya (2006) which consists of 14 expressions that related to the stress. Finally, in the third section the burnout scale that consists of 22 expressions and three dimensions which developed by Maslach (1996) was used. These expressions were prepared according to five-point Likert scale. The reliability analyses of scales that used in this research have been done and the stress scale's Cronbach Alpha value of 0.75, the emotional exhaustion scale's Cronbach Alpha value of 0.85, the desensitization scale's Cronbach Alpha value of 0.77 and the reduction in success scale's Cronbach Alpha value of 0.76 have been found. The `SPSS 22.00` software was used to analyse research data. The obtained data were evaluated according to frequency analyses, T-test, Anova test, correlation and regretion analyses. In the research six hypotheses have been suggested which claim there is a positive and significant relationship between stress and burnout, and all of these hypotheses have been accepted. According to the research's outcome by the increase of stress level the burnout level also increases significantly in the positive direction. However, it has been understood that the stress has got a significant effect on all the way of burnout.