Bir devletin parçalara ayrılması durumlarında ortaya çıkan yeni devletlerin halefiyeti ve Yugoslavya örneği

Abstract

Uluslararası hukukun tartışmalı konularından biri olan devletlerin halefiyeti, uygulamada devletlerin uzlaşamadıkları temel sorunlardan biri olagelmiştir. Bir devletin ülkesinin bir kısmı ya da tamamının başka bir devlet egemenliğine geçmesi olarak tanımlanabilecek olan halefiyetin; ne kavramsal çerçevesi ne de halefiyet meselesinin kapsamı konusunda bir birlik sağlanabilmiştir ki bu durum öncelikle ve ziyadesiyle uluslararası hukukun yapısından ileri gelmektedir. Bilindiği üzere uluslararası hukukta, ulusal hukukların aksine, bütün aktörleri bağlayıcı bir egemen iradenin ve aynı bağlamlı düzenlemelerin yokluğu, uluslararası hukukun çıkar eksenli politik işleyişi de göz önünde tutulduğunda, özellikle yoğun çıkar çatışmalarının yaşandığı konularda birlik sağlanmasını güçleştirmektedir. Uluslararası hukukun bu yönünün halefiyet noktasında bu denli öne çıkmasının nedeni de hiç kuşkusuz halefiyet konusunun yoğun şekilde çıkar odaklı olmasıdır. Zira uluslararası hukukun aslî süjesi olan devletlerin sona ermesi ya da devleti oluşturan unsurlarda değişikliklerin meydana gelmesi birtakım ciddi sonuçları ve sorunları beraberinde getirmektedir. Bu durum devletlerin halefiyetinin geniş kapsamından ileri gelmektedir ki; uluslararası antlaşmalar, devletlerin malvarlığı, devletlerin borçları, devletlerin arşivleri, vatandaşlık gibi önemli hususlar bu kapsam dahilindedir.Halefiyet konusunda bir birlik sağlamak adına Birleşmiş Milletler ?1978 Viyana Devletlerin Antlaşmalara Halefiyeti Sözleşmesi? ve ?1983 Viyana Devletlerin Devlet Malları, Arşivleri ve Borçlarına Halef Olma Sözleşmesi?ni kabul etmiştir. 1978 Tarihli ilk Sözleşme yürürlüğe girmiş ancak ikinci Sözleşme henüz yürürlüğe girmemiştir. Vatandaşlık konusunda da devam eden sözleşme çalışmaları da göstermektedir ki, örf ve âdet hukuku bağlamında uygulanmakta olan halefiyet konusunun yazılı hale getirilmesine, devletler arasında bir birlik sağlanmasına çalışılmaktadır.Bu çalışmada, söz konusu Sözleşmeler ve devlet uygulamaları esas alınarak halefiyet konusu ele alınmış ve Yugoslavya?nın parçalanması sonucu ortaya çıkan yeni devletlerin halefiyeti meselesi incelenmiştir. Yugoslavya?nın çok uluslu yapısı, bölgeler arasındaki ekonomik farklılıklar, milliyetçilik akımının yayılması, bağımsızlık hareketleri, azınlık sorunları gibi faktörler parçalanmaya zemin oluşturmuş, 1991?de başlayan bağımsızlık hareketleriyle birlikte Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti sona ermiştir. Çalışmamızda bu parçalanma ile gündeme gelen halefiyet vakıası ve bağımsızlıklarını ilan ederek yeni bir devlet olan Slovenya, Hırvatistan, Bosna Hersek, Makedonya, Sırbistan ve Karadağ?ın halefiyetleri ele alınmıştır.Anahtar Kelimeler: Devlet, Halefiyet, Yugoslavya, Uluslararası Antlaşma.

The succession of states, as one of the controversial issues in international law, has been one of the fundamental problems that states could never compromise in practice. There has been an agreement on the issues about neither conceptual scope nor framework of succession, which can be defined as entrance of the partial or whole territory of a state under the sovereignty of another state. That situation primarily and mainly results from the structure of international law. As known, unlike the municipal laws, in international law, considering interest based political operation of international law, the absence of a sovereign will binding upon all the actors and the similar regulations makes it difficult to reach an agreement especially in the issues of intense conflict of interest. The reason this aspect of international law about succession has been deeply distinguished, is no doubt is that the issue of succession has been intensively the interest based. Therefore, the termination of states, the main subject of international law, or any change in the features of formation of states bring along some certain serious problems and results. This situation arises from the broad scope of the succession of states which also includes some important issues such as international agreements, the property, debts, archives and nationalities of states. In order to secure uniformity on succession, the United Union adopted the `Vienna Convention on Succession of States in Respect of Treaties of 1978? and `Vienna Convention on Succession of States in Respect of State Property, Archives and Debts of 1983?. The first agreement dated 1978 is in force now yet the second one has not yet enter into force. The processing work on an agreement about nationality shows also that it has been tried to have compliance between states in putting the succession issue enforced within the scope of customary law in writing. In this work, the succession issue is discussed with respect to the aforementioned agreements and state practice and the succession issue of new states that has arisen from the dissolution of Yugoslavia is examined. The factors such as the multinational feature of Yugoslavia, the economic differences between territories, the spread of nationalism, the independence movement and minority issues provide a basis for the dissolution. With the independence movement starting in 1991, the Socialist Federal Republic of Yugoslavia is terminated. In this study, the succession issue becoming a current issue as a result of the dissolution, as well as the succession of new states, Slovenia, Croatia, Bosnia Herzegovina, Macedonia, Serbia and Montenegro after announcing their freedom are discussed. Key Words: State, Succession, Yugoslavia, International Agreement.