Uluslararası ekonomi politika açısından 2000`li yıllarda Türkiye-İran ilişkileri

Abstract

Bu tez çalışmasının amacı, 2000'li yıllarda Türkiye İran ilişkilerinde Ekonomi ve Politikanın nasıl geliştiğini hangi dönemlerden geçerek şu anki duruma geldiğini incelemektir. Türkiye ve İran ilişkileri hakkında şimdiye kadar birçok araştırma yapılmıştır. Ancak özellikle 2000'den sonraki dönem ve günümüze (2013) kadar ki dönemde Türkiye-İran ilişkileri hakkında yazılmış fazla eser bulunmamaktadır. Tezimin konusunu oluşturan 2000'li yıllarda Türkiye İran ilişkilerinde Ekonomi ve Politika bu açıdan önemlidir. 2000-2013 yılları arasında Türkiye ve İran ilişkileri üç döneme ayrılmaktadır. Birinci dönem 2005 yılına kadar iktidarda olan Muhammed Hatemi dönemidir. İkinci dönem ise 2005 yılında Cumhurbaşkanı seçilen Mahmud Ahmedinecad dönemidir. Üçüncü dönem ise Hasan Ruhani dönemidir. İran devriminin öncüsü ve kurucusu Ayetullah Humeyni'nin Batı'ya karşı dış politikası olumsuz olduğundan İran uzun bir süre Batı ile ilişkilerde zorlanmıştır. Ayetullah Humeyni'den sonra İran'ın Batı ile olan ilişkileri düzelmeye başlamıştır. 1997 yılında Cumhurbaşkanı seçilen yenilikçi Muhammed Hatemi döneminde İran'ın Batı politikası tamamıyla değişmiştir. Muhammed Hatemi dış politikada milletleri diyalog etmeye çağırdı. Hatemi'nin bu politikası kısmen de olsa başarıya ulaşmıştır. İran'ın bu dönemdeki politikası Türk-İran ilişkilerinde de olumlu sonuçlar vermiştir. Hatemi döneminde Türkiye ve İran arasında birçok ekonomik ve siyasi işbirliği gerçekleşmiştir. Muhammed Hatemi 2005 yılına kadar Cumhurbaşkanlığı görevini sürdürmüştür. 2005 yılında İran'ın yeni Cumhurbaşkanı muhafazakar aday Mahmud Ahmedinecad olmuştur. Mahmut Ahmedinecad dönemi İran'ın dış politikası değişmeye başlamıştır. Özellikle ABD ve Batı ülkelerinin İran'ın nükleer faaliyetleri konusundaki yaptırımlarını Ahmedinecad sert bir şekilde reddetmiştir. Ahmedinecad'ın dış politikadaki sert tavrı, Türkiye ile olan ilişkileri de olumsuz etkilemiştir. İran, devrimden sonra ABD ve Batı ile olan ilişkileri bitirmişti. Mahmud Ahmedinecad dönemi eski politikanın bir devamı niteliği taşımaktadır. Bu da hem Batı devletlerini hem de Türkiye'yi İran'dan uzaklaştırmaya başlamıştır. Ruhani'nin 2013 yılında göreve gelmesiyle birlikte dünya ya kısmen ılımlı mesajlar içeren bir söylem değişikliği görülmüştür. Hasan Ruhani'nin Batı için modern siyasi, terminolojiye göre, `eli sıkılabilir` bir figürdür.İran Ortadoğu'nun en önemli ülkelerinden biridir. Bu açıdan İran'ın ABD ve Batı devletleri ile olan diplomatik ilişkileri Ortadoğu ülkeleri ve Türkiye'yi etkilemektedir. İran'ın ABD ile olan ilişkilerinde yaşamış olduğu sorunlar Türkiye için önem arz etmektedir. ABD'nin İran'a uygulamış olduğu ekonomik ve siyasi yaptırımlar, Türk ekonomisini olumsuz etkilemektedir. Aynı şekilde Türkiye'nin Dış devletlerle diplomatik ilişkileri İran'ı etkilemektedir. Anahtar Sözcükler: Türkiye-İran ilişkileri, Muhammed Hatemi, Mahmud Ahmedinecad, Ruhani, ABD.

The aim of this study is to analyse the economic and politic progress between Turkey and Iran from 2000 until now. Many studies have been performed about Turkey-Iran relations until this time. However, there are hardly a few studies on Turkey-Iran relations especially between the period after 2000 and the current year (2013). The subject of my thesis ` Economics and politics in Turkey- Iran relations in 2000s` is important in this respect. Turkey and Iran relations is divided into three phases between the years of 2000-2013. The first period is the period of Mohammad Khatami who held the power until 2005. The second period is the period of Mahmoud Ahmadinejad who selected as President of Iran in 2005. The third period is the period of the Hassan Rouhani. Pioneer and founder of the Iranian revolution of Iran Ayatollah Khomeini was against the West's foreign policy. Iran's relations with the West began to improve After Ayatollah Khomeini. In 1997 western policy has been changed completely during the time of Mohammad Khatami who selected president of Iran. Mohammad Khatami urged the nation to dialogue . Policy of Khatami was partly successful. Iran's policy in this period have yielded positive results in Turkish-Iranian relations. Many economic and political cooperation between Turkey and Iran has been realized in the period of Khatami He hold the presidency and served until 2005. In 2005, conservative candidate Mahmoud Ahmadinejad became Iran's new President. Iran's foreign policy has begun to change in Mahmoud Ahmadinejad era. Ahmadinejad denied the the United States and Western countries sanctions on Iran's nuclear activities. Ahmadinejad's tough stance on foreign policy has a negative impact on relations with Turkey. After the revolution Iran had finished its relations with the United States and the West. Mahmoud Ahmadinejad era was a continuation of the old policy. This began to send away Iran from Western states as well as Turkey. Rouhani gave positive message to the world after taking office in 2013. Hassan Rouhani is a faithful figure in modern Western political terminology.Iran is one of the most important countries in the Middle East. In this respect, Iran's diplomatic relations with the United States and Western countries are affected Turkey. The problems with the United States are also important for Turkey. Economic and political sanctions of United States has applied Turkish economy negatively. In the same way Turkey's foreign relations are affected Iran.Keywords: Turkey-Iran relations, Mohammad Khatami, Mahmoud Ahmadinejad, Rouhani, USA.