1945 sonrası Sovyet rejiminin Polonya afiş ekolüne etkileri

Abstract

Polonya afişinin öncül örnekleri 19.yy sonlarında Stanislaw Wyspianski, Jozef Mehoffer ve Karol Frycz gibi seçkin ressamların atölyesinde ortaya çıkmıştır. Afiş, Mloda Polska 'Genç Polonya' döneminde emekleme yıllarının ardından sanatsal bir ifade şekli olarak kabul görmeye başlamıştır. Polonyalı sanatçılar sanatsal bir çok başarıya imza atarak uluslararası platformda ülkelerini saygın bir konuma taşımıştır. Polonya yüzyirmi yıllık bölünmüşlüğün ardından 1918 yılında bağımsız bir devlet olarak ortaya çıkmıştır. Polonyalı sanatçılar bağımsızlık sonrası oluşan özgür kültürel yaşam ortamında geleneksel halk sanatını modern stillerle harmanlayıp afiş sanatında yeni keşifler deneyimlemiş ve gelecek yıllarda Polonya afişinin temel yapı taşlarını oluşturacak yol haritasını oluşturmuşlardır. Polonya'daki sanatsal sahne, Varşova Güzel Sanatlar Akademisi ile Politeknik Enstitüsü mimarlık fakültesi mezunlarının egemenliğindeydi. Bu iki atölye tarz açısından birbirinden farklı fikir ve yaklaşımları sergilemiş olsalarda Polonya afişine çok önemli katılarda bulunmuştur.1 Eylül 1939'da Alman ordularının Polonya'yı işgali ülkeyi yıkıma uğratan ve sonraki aşamasında tüm Avrupa'yı saran şiddetli savaşın kapısını aralamıştır. Yıkılmış Polonya savaşın bitimiyle kendisini Sovyet-Rusya'nın diktası altında bulmuştur. Stalin'in katı tek tipçi 'Sosyalist Gerçekçilik' sanat politikası ölümüne dek afiş sanatının gelişimine engel olmuştur. Ardından Stalin'in ölümüyle birlikte Komünist iktidar sert politikaları derk edip daha ılımlı bir yönetim anlayışına yönelmiştir. 1950'lerden sonra oluşan bu yeni siyasal ortamda sanatçılar yeteneklerini sınırsızca kullanabilecekleri rekabetçi serbest piyasa baskısından bağımsız bir kültürel zemin bulmuşlar ve farklı sanatsal yaklaşımları deneyimlemişlerdir. Sanatsal canlılığın yoğun olduğu bu dönemde Henryk Tomaszewski ve Tadeusz Trepkowski'nin öncülük ettiği 'Polonya Afiş Okulu' fenomeni ortaya çıkmıştır. Terimi ilk kullanan kişi Jan Lenica'dır. Savaş sonrası yetişen genç tasarımcıların da katılımıyla afiş sanatına dair heyecan verici gelişmelere sahne olmuştur. Sadece afiş sanatına adanmış Wilanow Afiş Müzesi 1968 yılında açılmış ve ilk kez düzenlenen emsal niteliğindeki Birinci Uluslararası Varşova Afiş Bienali düzenlenmiştir.1970'li yıllar Polonya afiş sanatının en parlak dönemidir ancak Polonya Afiş Okulu'ndan söz etmek artık mümkün değildir. Çünkü sanatçılar bireyselci yaklaşımı benimseyerek kendilerine özgü üslup oluşturmuşlardır. 1980'den itibaren kademeli bir şekilde itibarsızlaşan ve güçsüzleşen siyasal otrite ekonomik çöküşün eşiğinde bir çok toplumsal protesto ile karşılaşmıştır. Nihayetinde Gdansk Tersaneleri'nde Lech Walesa liderliğinde gerçekleşen işçi grevleri 'Solidarnosc' dayanışma hareketini ortaya çıkarmıştır. Sanatçılar büyük ölçüde harekete destek vermişler ve bu dönemde iktidar karşıtı açık muhalif kodlar içeren protest afişler üretmişlerdir.Polonyalı sanatçılar, yıllarca süren savaşlar ve baskı altında yitirdikleri ulusal kültürel kimliklerini afişin ifade gücüyle halkı her daim bilinçlendirmiş ve uyarmıştır. Çalkantılı dönemde kendilerini ifade edebilecekleri yegane iletişim aracı olarak afişi görmüşlerdir.

The precedent examples of Polish posters have appeared at the workshops of elite painters such as Stanislaw Wyspianski, Jozef Mehoffer and Karol Frycz in the late 19th century. In Mloda Polska 'Young Poland' period, the poster came to gain acceptance as a form of artistic expression after its infancy. Polish artists have achieved a lot of artistic successes and have carried on their countries to respectable position on the international platform. Poland have ensued as an independent state in 1918 following a one hundred and twenty year division of the state. Polish artists have experienced new reconnaissance in poster art as integrating traditional folk art with modern styles in a free cultural life after independence and set a course which will create constituent of Poland poster for the future. The artistic scene in Poland was dominated by Warsaw Fine Arts Academy and graduates of the architecture faculty of Polytechnic Institute. Although these two workshops exhibit different ideas and approaches in terms of style, they have contributed greatly to Polish poster.On September 1, 1939, the occupation of Poland by the German armies caused violent war which firstly subversives of the country and than embraces the all around Europe. Occupied Poland had been put under the command of Soviet Russia after the war was over. Stalin's rigid monotype 'Socialist Realism' art policy stifle poster art until death. After the death of Stalin, the Communist government has abandoned tough politics and head towards a more moderate sense of government. In this new political environment that emerged after the 1950s, they found an independent cultural background, free from competitive pressure, free market pressures, where artists could use their talents unlimitedly and experienced different artistic approaches. 'Polish Poster School' phenomenon which led by Henryk Tomaszewski and Tadeusz Trepkowski showed up during the period that has intensive artistic activity. The term was first used by Jan Lenica. With the participation of young designers who grew up after the war, there was a scene of sensation developments in poster art. Wilanow Poster Museum which only dedicated to poster art opened in 1968 and the precedential First International Warsaw Poster Biennial organized for the first time. 1970's is the brightest era of Polish poster art. However it is no longer possible to refer the Polish Poster School because artists have adopted a personal approach and created their own style.Since 1980, the political authority, which has gradually become discredited and weakened, has faced many social protests on the economic downturn threshold. Ultimately, worker strikes on Gdansk Shipyards led by Lech Walesa revealed the 'Solidarnosc' Solidarity Movement. The artists have radically supported the movement and in this period they produced protest posters which include with open dissentient codes against the government.Polish artists have been aware of and warned the public with the expression power of banners of years of wars and national cultural identities that they have been underpressure. In the critical period they used posters as the only communication instruments to express themselves.