Ethnobotany in Ballakayati (Erbil – North Iraq)

Abstract

Bu çalıĢmada, Ballakayati (Erbil) ilçesi ve ona bağlı 20 köy‟de yöre halkı tarafından tıbbi, gıda ve farklı amaçlar için kullanılan bitkiler ve bunların kullanımları 2016 ile 2018 yılları arasında araĢtırılmıĢtır. AraĢtırma sırasında 118 kiĢi ile görüĢülmüĢtür. Bitki kullanımı ile ilgili bilgi alınan kiĢilerin 84‟ü erkek ve 36‟sı kadındır. Katılımcıların eğitim durumu Ģöyledir; okuryazar olmayan 43 (%36), ilkokul mezunu 29 (%24), ortaöğretim mezunu 21 (%18), hazırlık mezunu 17 (%14) ve üniversite mezunu 10 (%9). Bilgilerin alındığı kiĢilerin mesleki dağılımı aĢağıdaki gibidir; iĢçi 36 (%30), ev hanımı 29 (%24), çiftçi 22 (%18), öğretmen 10 (%8), öğrenci 3 (%3), emekli 1 (%1) ve diğer 19 (%16). AraĢtırma sonucunda farklı amaçlarla kullanılan 41 familyaya ait toplam 120 bitki taksonu ve bu bitkilerin 280 farklı lokal kullanımı belirlenmiĢtir. Kullanılan bitkilerin 50‟si gıda ve tedavi amaçlı (%41,67), 35‟i sadece tedavi (%29,17), 20‟si(%16,67) değiĢik amaçlar (süpürge, el sanatı, korunma-muhafaza, boyama maddesi ve süs olarak) 8‟i insan gıdası ve hayvan yemi olarak (%6,67), 4‟ü hem tedavi, hem elsanatı ve hem de yakacak (%3,33) olarak ve 3‟ü sadece hayvan yemi olarak (%2,5) kullanılmaktadır. AraĢtırmada kullanımı belirlenen bitkilerin kullanılan kısımların kullanım oranları aĢağıdaki gibidir; toprak üstü kısımlar %36, yaprak %23, çiçek %13, meyve %9, tüm bitki %7, gövde %7, tohum %4 ve yeraltı kısımları %2. AraĢtırma alanında kullanımı belirlenen bitkilerin yoğun olarak bulunduğu 5 familya Ģu Ģekildedir; Asteraceae 20 (%16,7), Apiaceae 11 (%9,2), Rosaceae 10 (%8,3), Fabaceae ve Lamiaceae'nin her biri sırasıyla 9 (%7,5) ve Brassicaceae 6 (%5). Anahtar Kelimeler: Etnobotanik, Ballakayati, Erbil, Kuzey Irak.

In this study, the plants in the district of Ballakayati (Erbil) and its 20 villages, that are used by local people for medicinal, food and different purposes, used parts of this plants and their usage was researched between 2016 and 2018. During our researches, it was interviewed (Persons whose information was collected and interviewed) 120 people, The source contacts who are taken knowledge about plant usage consist of 84 male and 36 female. Education status of the participants was; basic 29 (24%), illiteracy and illiterate 43 (36%), Secondary 21(18%), preporatory 17 (14%), and university 10 (9%). Occupational distribution of these persons from whom information was taken is as follows; employee 36 (%30), housewife 29 (24%), farmer 22 (%18), teacher 10 (%8), student 3 (3%), retired 1 (%1) and other 19 (16%). As a result of the research, a total of 118 plant taxa belonging to 41 families used for different purposes and 280 different local usages of these plants were determined. Of the plants used, 50 for food and treatment purposes (41.67%), 35 for treatment (29.17%), 20 then used (broom, handicraft, defence, dyeing, and ornament) (16.67%), 8 food and fodder (6.67%), 4 treatment, handicraft and fuel (3.33%) and 3 only for fodder purposes (2.50%) were used under the 6 main headings. Used parts and ratios of the plants whose usage was determined in the study are as follows; Above ground 36%, leaves 23%, flower 13%, fruit 9%, whole plant 7%, stem 7%, seed 4% and underground parts 2%. The 5 families in which the plants whose usage was determined in the research area were intensely ranged are; Asteraceae 20 (16.7%), Apiaceae 11 (9.2%), Rosaceae 10 (8.3%), Fabaceae and Lamiaceae each of them are 9 (7.5%), and Brassicaceae 6 (5%) respectively. Keywords: Ethnobotany, Ballakayati, Erbil, North Iraq.