Aydınoğlu Beyliği mimarisinde yazı

Abstract

`Aydınoğlu Beyliği Mimarisinde Yazı` başlığını taşıyan çalışmamız dokuz bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm 'Araştırmanın Amacı, Önemi ve Kullanılan Yötem', ikinci bölüm 'Türk-İslâm Mimarisinde Yazı Sanatının Tarihçesi', üçüncü bölüm 'Aydınoğlu Beyliği Dönemine Ait Kitâbesi Olan Yapılar', dördüncü bölüm 'Aydınoğlu Beyliği Dönemine Ait Kitâbesi Olmayan Yapılar', beşinci bölüm 'Kaynaklarda Geçen Aydınoğlu Beyliğine Ait Mevcut Olmayan Yapılar' altıncı bölüm 'Değerlendirme', yedinci bölüm 'Sonuç', sekizinci bölüm 'Kaynaklar', dokuzuncu bölüm 'Fotoğraflar', başlıklarını taşımaktadır. Aydınoğlu Beyliğinin 1305 yılında kuruluşundan ve 1425 yılında Osmanlı Devletine katılmasına kadar olan kısmın ele alındığı 120 yıllık dönemin, yapıları ve kitâbeleri hakkında bilgi verilmeye çalışılmıştır. Birinci bölümde, araştırmanın amacı, önemi ve kullanılan yöntem konusunda bilgi verildikten sonra, Aydınoğlu Beyliğin kuruluşundan Osmanlı Devletine katılmasına kadar olan tarihi, kronolojik olarak ele alınmaya çalışılmıştır.Yazının tarihçesinin ele alındığı ikinci bölümde, yazının doğuşu ve gelişmesi, İslâm yazısının çeşitleri üzerinde durulmuştur. Anadolu Selçuklu öncesi mimaride yazının geçirdiği evreler ile Emeviler ve Abbasiler dönemlerinde İslâm yazısının tekâmül sürecinde geçirdiği yolculuk ele alınmıştır.Üçüncü bölümde, Aydınoğlu Beyliği dönemine ait kitâbeli yapılar ve kitâbeleri ele alımıştır. Bu döneme ait 15 yapının kitâbeleri incelenmiştir. Bu eserler ve eserlere ait kitâbeler tesbit edilerek fotoğraflanmış, günümüz Türkçesine çevrilmiştir. Bunun yanında, yapının kısa tarihçesi ve bugünkü durumu, yapının malzeme ve tekniği, yapıdaki yazılar, yazının türü ve malzemesi, hattatı, halen yazının bulunduğu yer hakkında kısa bilgiler verilmiştir.Dördüncü bölümde, Aydınoğlu Beyliği dönemine ait kitâbesi mevcut olmayan yapılar ele alınmıştır. Bu bölümde 54 yapı incelenmiştir. Yapılara ait tarihi bilgilerin yanında, yapının malzeme ve tekniği hakkında kısa bilgilere yer verilmiştir. Bu yapılardan çok azı ayakta kalmış ve işlevini sürdürmektedir. Birçoğu ya bakımsızlıktan ya da definecilerin tahribatından nasiplerini almışlar, bugün kullanılamaz durumdadırlar.Beşinci bölümde, kaynaklarda geçen Aydınoğlu Beyliğine ait mevcut olamayan yapılar ele alınmıştır. Bu yapılara ait tarihi bilgilerin yanında malzeme ve yapı teknikleri hakkında da kısa bilgilere yer verilmiştir. Araştırmalarımız neticesinde 50 yapıya ulaşılmıştır. Bu yapılar cami, mescid, türbe, medrese, han, hamam, kervansaray, bazar, köprü ve çeşmelerden oluşmaktadır. Vesikalar ve kaynaklar taranarak, bu yapılara ait tarihi bilgilerin yanında, yapıya ait bazı önemli detaylar da verilmeye çalışılmıştır. Altıncı bölümde, tezle ilgili yapılan çalışmaların tümü tek tek ele alınmak suretiyle geniş bir değerlendirme yapılmıştır. Yedinci bölümde, tez çalışmamızda ulaştığımız yeni bilgiler ile Aydınoğlu Beyliği mimarisi kitâbeleri ve yazı sanatına yönelik bugüne kadar ele alınmamış konular sonuç bölümünde ortaya konmuştur. Batı Anadolu Beylikleri mimarisinde yazı konusu ele alınarak, Aydınoğlu Beyliği mimarisinde kullanılan yazı ile karşılaştırılması yapılmış, üslup ve estetik açısından beylikler dönemi mimarisinde kullanılan yazıların bir değerlendirmesi yapılmıştır. Bugüne kadar yapılan çalışmalarda, Aydınoğlu Beyliği mimarisinde yazı ve kitâbeler konusu kısmen ele alınmış, Beyliğe ait yapıların kitâbeleri ve yazı bakımından sanatsal yönlerinin tetkîki ise toplu olarak yapılmamıştır. Bu çalışmamız ile Aydınoğlu Beyliği yapılarını yeni bir anlayışla tasnif etmek suretiyle, döneme ait kitâbeleri inceleyerek, bugüne kadar yapılanlardan farklı bir çalışma vücuda getirmiş olduk. Aydınoğlu Beyliği dönemi yapılarını kitâbesi mevcut olan ve kitâbesi mevcut olmayan yapılar ile kaynaklarda geçen Aydınoğlu Beyliği'ne ait mevcut olmayan yapılar olarak tasnif ettik. Umarım bu çalışmamızla, Aydınoğlu Beyliği mimarisi üzerine çalışma yapacak araştırmacılara bir katkı sunmuş oluruz.

The study called the script in the architecture of Aydınoglu Principality consists of five chapter. In the first chapter ` The history of the script`, in the second chapter ` The script in the arcihtecture of the Aydınoglu Principality `, in the third chapter `The constructions which belongs to the period of the Aydınoglu Principality and don't have inscription`, in the fourth chapter `Possible constructions that belong to the Aydınoglu Principality`, and in the fifth chapter `Archive Documents, structures belongs to Aydınoglu Principality in the itineraries and publications` are mentioned. Satisfying information is tried to be given about the 120 years of period which mentions the chapter of the history of the Aydınoglu Principality and its joining the Ottoman States' property in 1425 since principality's foundation in 1305.In the first chapter which is mentioned the history of the scrip, the begining and development of the script is given as prior knowledge and then the types of islamic script is dwelt on.It is stated that the stage of the script in architecture before Anatolian Seljuk and the journey of Islamic script evalution period in the time of Emevis and Andalus Emevis. In the second chapter, the script in the period of Aydınoglu Principality is under debate. The Works belonging to the principality period have been examined and it has been reached 15 works belonging to this period. The inscriptions belonging to this period have been identified and photopraphed, and translated into today's Turkish. What's more, the short history of structure and its present situation, the content and technique of structure, script in the construction and the place where the manuscript found are discussed one by one with meticuluous work.Among the 15 construction inscriptions belonging to Aydınoglu Principality, Izmir Emir Sultanate Shrine inscription, Tire Ulu Mosque inscription and Kiraz Isa Bey Mosque inscription are repair ones. Other 12 inscriptions are building inscrutions. Mentioned in this chapter, it cannot be reached to Tire Georgian Melek Hatun Bridge inscription and Tire Tannery Mosque inscription. In the third chapter, the construction belonging to Aydınoglu Principality period but don't have inscriptions have been discussed. 15 structures have been examined in this section. In addition to historical information relating to the construction, it has been given information about the construction of the material and tecnique. It is still very little standing and function of theseconstructions. Many of them are neglected or have taken their share of the loot from treasure hunters and cannot be used.In the fourth chapter, the constructions possibly belonging to Aydınoglu Principality have been examined and it has been reached 54 constructions in the chapter. In addition to historical information belonging to these constructions, it has been given short information about material and construction technique.In the fifth chapter, it has been discussed archive documents documents, travelogues and constructions belonging to Aydınoglu Principality which mentioned in publications. As a result of our searchs, it has been reached to 50 constructions which are mosque, masjid, palace, caravanserai, bazaar, spa, madrasah, bridge and fountains. By means of scanning of documents and searchs, in addition to historical informations belonging to these constructions, some important details have been tried to be given belonging to the construction.The studies which performed up to now, we know that there are few searchs about constructions belonging to Aydınoglu Principality. The script and inscriptions in Aydınoglu Principality architucture have partially discussed in the symposiums as report or article study and they haven't totally been examined in the terms of architectural features and artistic value of script. We, with this study, both determined the constructions of Aydınoglu Principality and introduced a different study from previous ones, have been up to now, by examining the inscriptions belonging to that period. We have classified available and unavailable consructions belonging to Aydınoglu Principality period with possible ones. I hope this study will be a good sample to searchers who'll have study in the field of script and inscriptions of Aydınoglu Principality architectur.