1163 Sayılı Kooperatifler Kanunu`na göre kooperatiflerin denetimi

Abstract

Kooperatifler, ekonomik gereksinmelerini tek başlarına karşılayamayan iktisadi yönden zayıf kişilerin, karşılıklı güven duygusuna dayalı olarak demokratik ilkeler çerçevesinde bir araya gelerek oluşturdukları teşekküllerdir. Dolayısıyla kooperatif teşekküller açısından insan, önemli bir faktördür. İnsanın ise zayıf bir varlık olması hasebiyle, kooperatif teşekküller açısından denetim son derece önem-i haiz bir husustur. Çünkü kooperatiflerin yöneticilerinin veya yönetimde söz sahibi olan kişilerin kötü niyetli davranarak kooperatifin çıkarlarını kendi çıkarları doğrultusunda kullandıkları günümüzde sık rastlanılan durumlardandır. Ülkemizde kooperatifler üzerinde caydırıcı etkili bir denetim sisteminin tesis edilememiş olması ise, bu durumu ortaya çıkaran en önemli faktördür. Oysaki etkili bir denetim kooperatif ortaklarının en büyük güvencesidir. Ayrıca denetim, kooperatiflerden beklenen faydanın yerine tam olarak getirilmesi noktasında önemli bir yere sahiptir. Çünkü denetimsiz bir kooperatif teşekkülden, belirli bir başarıya ulaşmasını veya ulaşılmış bir başarıyı sürdürmesini beklemek oldukça zordur.Kooperatif teşekküllerin iyileştirilmesinde ve sıhhatli bir yapıya kavuşturulmasında en etkili tedavi araçlarından biri olarak kabul edilen denetimin kim tarafından yapılacağı önemli bir husustur. Hukukumuzda kooperatiflerin denetimi kamu menfaati ve özel yani ortakların menfaati bağlamında iki farklı şekilde ele alınmaktadır. Dolayısıyla denetim kamu menfaatinin söz konusu olduğu noktalarda devlet, özel menfaatlerin söz konusu olduğu noktalarda ise ilgili kooperatifin organları tarafından yerine getirilmektedir.Kooperatiflerdeki başlıca denetim türleri ise üç gruba ayrılmaktadır. Söz konusu denetim türlerinin ilki kooperatif genel kurulunun, ortakların ve denetim kurulu üyelerinin yaptığı Koop. K. md.65, 66 ve 67 de düzenlenen iç denetim, diğeri ilgili bakanlığın, noterin, sicil memurlarının, bağımsız denetim kuruluşlarının, hakem kurullarının yaptığı Koop. K. md. 90, 91 ve 95'de düzenlenen dış denetim ve nihayetinde ise kooperatiflerin bağlı bulunduğu üst birliğin yaptığı Koop. K. md. 75 ve 91'de düzenlenen üst denetimdir. Dolayısıyla 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu'na bakıldığı zaman denetim noktasında birçok düzenleme yapılmakla birlikte, kooperatiflerin denetimi ile ilgili hükümlerin ülke şartları da dikkate alınarak revize edilmesi gerekliliği kaçınılmaz bir gerçektir. Anahtar Kelimeler: Kooperatif, Kooperatifler Kanunu, Denetim, İç Denetim, Dış Denetim, Üst Denetim.

Cooperatives are the organizations/ entities founded by economically weak people who can not meet their economic needs on their own, coming together on the basis of mutual trust and within the framework of democratic principles. Therefore, humans are an important factor for cooperative entities. Auditing is a prominent issue for these entities due to fragile nature of human beings. It is a common situation in our country that the managers of cooperatives or people who have a say in management manipulate the cooperatives. That deterrent and effective auditing systems were unable to be established for the cooperatives in our country is the most important factor generating this problem. However, an effective auditing mechanism is the greatest assurance of cooperative partners. It has a significant role in attaining the expected benefits from the co-operatives considering that it is quite difficult to expect an uncontrolled cooperative to achieve a certain level of success, or to sustain it. By whom the supervision, which is considered as one of the curative treatments in improving cooperatives, is to be conducted is a significant matter. Our law tackles with auditing of these organizations in two contexts as public interest and private interest. Therefore, the auditing is conducted by the state in cases where the public interests are concerned, and by the relevant bodies of the cooperative when the private interests are concerned.The main types of audit in the cooperatives are divided into three groups. The first of the aforementioned type of audit is the internal audit conducted by the cooperative's general assembly, the partners and members of the auditing committee, organized with the legal provisions by Coop. L. md.65, 66 and 67. The second one is external audit conducted by the relevant ministries, notaries, registrars of independent auditing organizations and referees committee and regulated by the laws matter Coop.L md. 90, 91 and 95. The last one is upper audit conducted by the top union of cooperatives to which the cooperatives are affiliated, a dn regulated with the law matter Coop.L md. 75 and 91. Therefore, when considering the Law of Cooperatives (No. 1163), it is seen that several arrangements have been made concerning audit Nonetheless, it is considered that the provisions related to the audit of the cooperatives should be revised taking national circumstances into account.Key Words: Cooperative, Cooperatives Act, Audit, Internal Audit, External Audit, Upper Audit.