İşletmelerde kalite kontrol çemberlerinin çalışanların performansları üzerine olan etkileri

Abstract

Son derece yoğun bir değişim sürecinin yaşandığı dünyamızda sanayi toplumu olgusunun dayattığı yabancı laştırıcı ilişkiler düzeni bireyleri, hayatın her alanında duygusuz, sevgisiz, etkisiz, zayıf, kişiliksiz ve kimliksiz bırakmış, bu sayede de kendi yeteneklerini kullanabilme gücünü ellerinden almıştır. Aklın, hiyerarşinin ve bürokrasinin hükümranlığı altına giren örgütler, insanların doğasına aykırı çalışma sistemleri geliştirmek suretiyle duygusal olan ve insani olan bütün unsurları ortadan kaldırmışlardır. Bu noktada insan kavramı organik bir varlık, bir nitelik ve bir amaç olmaktan çıkmış bir araç, teknik bir parça ve bir nicelik seviyesine indirgenmiştir. Hayatının önemli bir kısmını örgütlerde geçiren insanların bu tarzda yönetilmeye ve yönlendirilmeye tabi tutulmaları, elbette kendilerini önce kendilerine sonra iş yerlerine ve daha sonra da hayata yabancılaştırmıştır. Bu anlamda örgütte çalışan insan kendisinin hiçbir katkısının olmadığı bir dünyada yaşamaktadır. Başkalarının kuralları, kararlan, kaideleri ve düşünceleri doğrultusunda çalışmanın işgörenin en önemli görevi olması, yapılan işlerin sosyal manasının ortadan kalkmasına neden olmaktadır. Bu amaçla insani olan, kişinin kendi varlığının farkında olmasını sağlayan, kendi yeteneklerini kullanabilmesine imkan tanıyan ve çabasıyla, becerisiyle, fikirleriyle gerek bireysel gerekse kollektif çalışma ile elde edilmiş bütün basanlardan gurur ve sevinç duymasını sağlayacak çalışma biçimine ve yönetim anlayışına şiddetle ihtiyacımız vardır. Bu çerçeve de çalışmamızda bu temel düşüncelerden hareketle insanı psiko- sosyal bir varlık olarak gören ve işletmelerin en önemli unsuru olarak ele alan, toplam kalite yönetimi uygulamasının önemli bir motivasyon felsefesi olan kalite kontrol çemberlerini incelemeye aldık. İnsanlan başarılı kılmanın yolunun, dolayısıyla örgütsel başarının sağlanmasının, ancak bireylerin gönül güçlerinden faydalanmak suretiyle gerçekleştirilebileceğinin mümkün olması, çalışanlann sosyal ve psikolojik ihtiyaçlarının karşılanmasının bir aracı olan kalite çemberleri uygulamasını örgütsel etkinliğin ve verimliliğin sağlanmasında önemli bir anahtar konumuna getirmektedir.Kalite çemberi uygulamaları insanın yitirilen bu dokusunun ve özelliklerinin iş hayatında da sürdürülmesine yöneliktir. İşbirliğini sağlamada bir takım suni ilkelerden değil, insanın duygularına ve kültürel değerlerine dayanan özelliklerden faydalanma kalite çemberlerinin başarısının ardında yatan temel felsefedir. Bu açıdan yüzünü geleceğe, başarıya ve mükemmeliyete dönük işletmelerin performansları kalite, maliyet ve sürekli yenilikler konusunda piyasayı denetleyebilme yeteneklerine bağlı ise, bunu gerçekleştirebilmelerinin yolu da, çalışanlarının et, kemik ve kasları yanında düşünceleri, duygulan, yaratıcı ve yenilikçi muhayyileleri ile örgütsel sorunların çözümünde oldukça önemli bir role sahip olduklarının farkına varabilmeleri ile mümkündür. Bu çerçeve içerisinde `insan` kavramının sadece bir canlı türünün adı olmayıp, bir niteliğe işaret ettiği düşünülürse yirmi bfrinci yüzyılın örgütlerinin başarısı `insan` kavramına yükleyebilecekleri olumlu düşüncelerinin yoğunluğu ile doğru orantılı olarak artacaktır.