Seyfi Arkan: Cumhuriyet döneminde modernist bir mimar

Abstract

Seyfı ARKAN : CUMHURİYET DÖNEMİNDE MODERNİST BİR MİMAR ÖZET Türk mimarlığı deyince çok geniş bir spektrumdan bakılması gereken bir mimariden sözedebiliriz. Kendi içinde dönemlere ayırdığımızda her bir dönem içinde çok farklı mimari söylemler ve akımlarla karşılaşmaktayız. Çalışmanın konusunu içeren Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı da Türk mimarlığının bir dönüm noktası,bugünkü mimarlık söylemimizin temelim oluşturması açısından önemlidir. Atatürk'ün `muasır medeniyet seviyesine ulaşma` sloganı ile örtüşen Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı, Atatürk devrimleri paralelinde gelişme göstermesi ve modern bir Türkiye'den sözedilmesi yolunda önemli olmuş, bazı yönleri ile eleştirilmiş, baza yönleri ile de o günkü toplum yapısının üstünde bir tarz göstermesi açısından üzerinde çok konuşulan önemli bir dönem olmuştur. Cumhuriyet Dönemi Mimarlığını böylesine etkin kılan başta Atatürk olmak üzere o dönem mimarlarının modernist yapılan olmuştur. Bugün Atatürk'ün mimarlık hakkında hiçbir sözüne rastlanamıyor ama dolaylı da olsa mimarlığa yönelik sözleri, söylevleri olmuştur. Gerçekleştirdiği devrimlerle çağdaşlaşma yolunda attığı yenilikler,Türk Mimarlık söyleminin kökten değişmesine neden oldu. Özellikle Cumhuriyet yönetiminin ilanından 10 yıl sonra özgüvenini kazanması ile gelişen modern ve batılı olma düşüncesi sayesinde, Atatürk Türkiyesi artık batılılaşmacı ve laik kaygılarına uygun bir mimariyi yaratmaya koyulabilmiştir. Bu görev de dönemin ilk Türk modernist mimarına Seyfettin Nasif Erkan'a -kısa adıyla Seyfi Arkan'a- verilmiştir. Artık 1930'larda Arkan ve nesildaşlan ile Türkiye'de çağdaş mimarlık alamı esecek ve bugünün mimarlık söylemi ile örtüşen bir mimari oluşacaktır. VIÜrünlerinde yansımalarını bulan kişisel tutum farkları, mimarları farklılaştırmaktadır. 1930'lardan önce bireyin kişisel yaşam çizgisi değil dönemin mimari çizgisi tasarımını etkilemekteydi. Dolayısıyla mimar özerk bir katılımda bulunmuyordu. Bu da ya geçmişe yönelme ya da olanı değerlendirme niteliğinde mimari akımların çıkmasına neden oluyordu. Türk mimarlığının on yılda bir yön değiştirdiği dalgalı dönemlerin içinde bulunan Arkan ise mimari yaşamı boyunca hep Batılı ve modernist bir mimar olarak kalmış, mimari tavımdan hiçbir zaman taviz vermemiştir. Holzmeister,Egli,Taut ve Eldem gibi dönemin mimarları bile çağın genel havasına göre yönelmişlerdir. Bu adımların her zaman karşısında olan sadece Arkan' di. Arkan, devletin varlığmı,gücünü yapılara işlemiyordu. Devletin egemen ideolojisini, mimarlık alanında biçimlendirmeye çalışıyordu. Bu özellikleri ile Arkan mimarisi bu çoğunlukta tekilliği olan bir mimaridir. 1930'larda etkin olan Arkan mimarisi unutulmuş olsa da en azandan Türkiye'de evrensel anlamda ilk mimarlık hareketim gerçekleştirmiştir. Erken Modernist mimarinin öncülüğünü yapan ilk Türk modernist mimar olan Arkan bu özellikleri ile çağdaşlarından ayrılmaktadır. Bugüne kadar birçok Cumhuriyet Dönemi miman araştırma konusu olarak ele alınmış, tekrar tekrar üzerinde çalışılmıştır. Fakat Seyfi Arkan pek çok mimarlık öğrencisinin, hatta mimarların bile haberdar olmadığı bir kişilik olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmanın amacı Arkan'ın önemini vurgulamak üzere, Arkan Mimarisinin bir kopyasım çıkarmak ve Türk mimarlığı'na attığı etkin imzasını ortaya koymaktır. Çalışma esas olarak 4 ana bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünden sonra 2.bölümde Avrupa ve Türkiye'de olmak üzere Modern mimarinin tanımlaması ve gelişimi açıklanmaya çalışılacaktır. Ayrıca Atatürk'ün Cumhuriyet'in özgüvenini kazanması ile mimarlık yolundaki girişimleri ele alınarak, mimarlıkla ilgili düşünceleri ortaya konacaktır. Aynı bölümde çağdaş dilin `devlet yapısı` düzeyinde betimlenmesinde öncülük eden mimarlar tanıtılarak bu dönemde Modern Mimarlık arayışı içersinde olan mimarların çeşitli yaklaşımları irdelenecektir. 3. bölümde Arkan'ın kişiliği üzerinde durulacak ve farklı etki kaynaklarının bileşkesi olarak ortaya çıkan Arkan Mimarlığını etkileyen etmenler analiz edilecektir. Aynı bölümde Arkan mimarisini tanıtmak amacıyla kariyerim oluşturan en ünlü vııyapılarının resimleri ve anlatımları ile analizi yapılarak Arkan mimarisinin bir kopyası çıkarılacak ve analiz sonuçlan çerçevesinde Arkan mimarisinin genel özellikleri dile getirilecektir. 4.bölüm olan sonuç bölümünde de yapılan araştırmalar doğrultusunda Arkan mimarisi nesildaşlan ile karşılaştırmalı olarak incelenerek Arkan mimarisinin Türk mimarlığı içindeki farklı mimari rolü sunulacaktır. Böylece çoğunluktan farklı olan manyerist yanı (çoğunluktaki tekilliği) ortaya çıkarılarak Arkan Mimarisinin özellikleri ortaya konacaktır. vnı

Seyfı ARKAN: A MODERN ARCHITECT IN REPUBLIC TERM SUMMARY While studying Turkish Architecture, a wide spectrum springs to mind. When we break this spectrum down into short terms we see many different architectural points of view and movements. The subject of this study includes Republican architecture which is a turning point in Turkish architecture, it is also the foundation of modern architecture as we know it today. Being very much involved with Atatürk' s `reaching the contemporary level of civilisation` idea, Republican architecture has shown development parallel to Atatürk' s revolutions therefore has played an important part in Turkey becoming a modern country. Certain aspects of this period have been criticised while other aspects have become important being much talked about because they carried a style from the community as it was then. Especially Atatürk who took the lead of Republican architecture, the architects of this period constructed many modern buildings. Even though looking back on this period it is impossible to find any of Ataturk's speeches about architecture, there are many thing that have been said either directly or indirectly about this subject. The revolutions which he realised caused fundamental differences to come about in architecture in Turkey. Especially 10 years after the declaration of republic architecture in Turkey gained self-confidence, during this period with the assistance of modernisation and westernization architecture in Ataturk's Turkey fitted in modern and secular aspect of thought. The biggest duty fell upon Seyfettin Nasif Erkan (otherwise known as Seyfi Arkan) Later on in 1930 Seyfi and his peers started the modern architecture trend in Turkey which intersects with architecture as we know it today. IXThe personal differences in architects reflects in their work. Before the 1930's these personal differences effected the architectural designs. Consequently the architect was not providing an autonomous contribution. This meant that different trends came into existence, some of them were only to evaluate, some to change back to things that were already past. During this unstable alternating term, Arkan always stood by his idea which to westernise and become more modern. Even the talented architects of the term; Holzmeister, Egli, Taut and Eldem and many others like them became caught up with the era meanwhile Arkan carried on with his individual trend. He did not let the strong power of the state get into his works, he instead tried to shape the dominant power in the buildings he created. Arkan is the only architect of this kind. Even though the Arkan style architecture that was effective in the 1930's is now forgotten; it was the only style that created a universal difference in Turkish architecture. Arkan who started the modernist trend was the first modern architect in Turkey, because of this he stands apart from his peers. Up until now Republican architecture has been studied over and over again, but Seyfi Arkan is a person that most students even architects have never even heard of. The object of this study is to show the importance of Seyfi Arkan in Turkish architecture and making a copy of Arkan' s architectural style show it's importance today. This study comprises of four different parts. After the introduction, in the second part I have tried to explain how modern architecture takes shape in Europe and Turkey. Besides I have tried to explain how the Turkish architecture gained confidence and his attitude towards architecture during the republican term in Atatürk' s Turkey. Also in the second part I have described how and which architects have effected modern language on a `state level`. Apart from this I have introduce the chief architects who helped this come about, with their ideas about modern architecture. In the third part I have talked about Arkan's personality and the different sources of influence that brought about his way of thinking and his approach to his work. In the same part, with the intention of introducing Arkan' s work and style as a whole I used pictures showing the most important pieces of his work (especially the ones that had an important effect on his career ) as a result of this analysis I have listed the determining properties of the Arkan architecture.In the light of the research carried out in the forth part Arkan's work is compared and contrasted to the that of his peers therefore the important role of this work as a part of the Turkish architecture in general has been shown. In this way the Arkan architecture is going to be taken in to hand as it differs from other work of the same era and as it abrades from others. XI