Trafik kazası geçirmiş kişilerde travma sonrası stres belirtileri ve travma sonrası gelişim ile ilişkili değişkenlerin incelenmesi

Abstract

Yapılan bu çalışmada, trafik kazası geçirmiş kişilerde travma sonrası stres belirtilerini ve travma sonrası gelişimi etkileyen faktörleri incelemek amaçlanmıştır. Bu bağlamda travma sonrası stres belirtilerini ve travma sonrası gelişimi etkilediği düşünülen sosyo-demografik, trafik kazasına ilişkin değişkenler ile başa çıkma yolları, algılanan sosyal destek, dissosiyatif yaşantı, dünyaya ilişkin varsayımlar, kontrol odağı değişkenleri ele alınmıştır. Çalışma kolayda örnekleme yöntemiyle toplanan 158 trafik kazası geçirmiş kişi üzerinde gerçekleştirilmiştir. Çalışmada yarı yapılandırılmış görüşme formu, Travma Sonrası Stres Belirtileri Alt Ölçeği, Travma Sonrası Büyüme Ölçeği, Başa Çıkma Yolları Ölçeği, Algılanan Sosyal Destek Ölçeği, Travma Sonrası Dissosiyatif Yaşantılar Ölçeği, Dünyaya İlişkin Varsayımlar Ölçeği ve Kontrol Odağı Ölçeği kullanılmıştır. Sonuçlar tek yönlü varyans analizi, ilişkisiz grup t testi ve aşamalı regresyon analizi ile değerlendirilmiştir. Bulgular, örneklem grubunun ortalamanın üzerinde travma sonrası gelişim gösterdiklerini ve travma sonrası stres belirtileri alt ölçek toplamı ve alt boyut (kaçınma, yeniden yaşama ve aşırı uyarılmışlık) puanları açısından da ortalamanın altında puan aldıklarını göstermektedir. Yapılan tek yönlü varyans analizi, ilişkisiz grup t testi sonuçlarına göre Travma Sonrası Gelişim Ölçeği toplam puanı ve Travma Sonrası Stres Belirtileri Alt Ölçek toplam ve Alt Boyut (Kaçınma, Yeniden Yaşama, Aşırı Uyarılmışlık) puanları ile sosyo-demografik ve trafik kazasına ilişkin birçok değişken arasında anlamlı ilişkiler bulunmuştur. Yapılan aşamalı regresyon analizi sonuçlarına göre Travma sonrası gelişimi yordayan değişkenler; kaderci başa çıkma, iyimser/sosyal destek arama başa çıkma yolu, dissosiyatif yaşantı ve aile desteğidir. Travma sonrası stres belirtileri toplam ve alt boyut puanları da genel olarak; çaresiz başa çıkma, kaderci başa çıkma, dissosiyatif yaşantı, adil dünya inancı, dünyanın iyi olduğuna yönelik inanç, arkadaş desteği tarafından yordanmaktadır. Çalışmanın sonuçları ilgili literatür çerçevesinde tartışılmış, sınırlılıklar ve öneriler belirtilmiştir.

The main aim of this study is to investigate posttraumatic stress symptoms and posttraumatic growth after experiencing a traffic accident. Within this scope of investigation socio-demographic and traffic accident related factors, ways of coping, perceived social support, dissociation, assumptions about the world, locus of control?s impact on posttraumatic growth and posttraumatic stress symptoms were evaluated. Data were collected by administering interview form and 7 scales (Posttraumatic Growth Inventory, Subscale of Posttraumatic Stress Symptoms, Ways of Coping Inventory, Perceived Social Support Inventory, Inventory of Assumptions about the World, Peritraumatic Dissociative Experiences Questionnaire, Locus of Control Inventory ) to 158 traffic accident victims using with convenience sampling. Datums were evaluated with using one way anova, independent sample t-test and stepwise regression analysis. Results showed that victims of traffic accident in this sample has higher posttraumatic growth level and lower posttraumatic stress levels to the mean. Pearson Correlation coefficient showed that between posttraumatic growth and posttraumatic stress symptoms (Avoidance, Intrusion, Hyperarousal) has average and positive correlations. According to independent sample t- test and one way anova lots of socio-demographic and traffic accident variables are related with posttraumatic growth and posttraumatic stress symptoms (Avoidance, Intrusion, Hyperarousal). As a result of regression analysis; predictors of posttraumatic growth are fatalistic coping, optimistic/seeking social support, dissociation and support from family. Helplesness coping, fatalistic coping, dissociation, beliefs about justice and goodness of the wold, support from friends were predictors of posttraumatic stress symptoms and sub-dimesions (Avoidance, Intrusion, Hyerarousal). The results of the study dissused within the literature, shortcomings of the study and proposals for future research were suggested.