Bazı kanola (Brassica napus L.) çeşitlerinin in vitro şartlarda tuzluluğa toleransının belirlenmesi

Abstract

Bu araştırma `Tesadüf Bloklarında Bölünen Bölünmüş Parseller Deneme Deseni`ne göre üç tekerrürlü olarak Erzurum Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü Doku Kültürü Laboratuarı'nda yürütülmüştür. Çalışmada Elvis ve Californium kanola çeşitlerinin sürgün ucu, hipokotil ve kotiledon eksplantları kullanılmıştır. Bitki büyütme ortamı olarak MS ortamına, (T0: 0.0 mM NaCI) kontrol ortamı yanında (T1: 25 mM NaCI; T2: 50 mM NaCI; T3: 75 mM NaCI; T4: 100 mM NaCI; T5: 150 mM NaCI) 5 farklı besiyeri kullanılmıştır. Bitkicikler 6 hafta süre ile uzun gün fotoperiyot (16 saat aydınlık, 8 saat karanlık) şartlarında tutulmuşlardır. Altıncı hafta sonunda şu gözlemler alınmıştır: İlk sürgün verme gün sayısı, bitkinin canlı kalma oranı, sürgün uzunluğu, yan dal sayısı, boğum sayısı, boğum aralığı, yaprak alanı, kök sayısı, kök uzunluğu, bitki yaş ve kuru ağırlıkları. Çalışma sonucunda Elvis kanola çeşidinin Californium çeşidine göre, incelenen özellikleri yönünden çok daha ön planda olduğu belirlenmiştir. Sürgün ucu ve kotiledon eksplantlarının hipokotil eksplantına göre daha olumlu sonuçlar verdiği kaydedilmiştir. Ortamlardan ise en iyi sürgün rejenerasyonu 50 mM NaCI içeren tuz ortamında elde edilirken, bu ortamı; kontrol ortamı ve 25 mM NaCI tuz içeren ortam takip etmiştir. Californium çeşidi (9.19 gün), Elvis çeşidine göre (9.56 gün) daha erken sürgün vermeye başlamış, fakat Elvis çeşidi (23.74 mm) daha uzun bitkicikler vermiştir (Californium, 22.37 mm). Sürgün ucu, kotiledon ve hipokotil eksplantlarında sırasıyla 33.11 mm, 24.69 mm ve 11.36 mm sürgün uzunlukları belirlenmiştir. Ortamlar arasında en uzun bitkicikler; kontrol ortamında (36.33 mm) elde edilmiş, bunu 25 mM NaCI (33.56 mm) ve 50 mM NaCI (31.56 mm) tuz ortamaları takip etmiştir. Çalışma sonucunda iyi bir sürgün gelişimi için; Elvis çeşidi, sürgün ucu ve kotiledon eksplantları ile 50 mM NaCl konsantrasyonlarına kadar iyi bir sürgün gelişimi verdiği, ancak artan tuz konsantrasyonuna bağlı olarak incelenen bütün bitkicik özelliklerinde önemli düşüşler meydana geldiği sonucuna varılmıştır.Anahtar Kelimeler: Kanola, Brassica napus L., doku kültürü, in vitro, NaCl (tuz) stresi, dayanıklılık.

This research was carried out at the Tissue Culture Laboratory of Erzurum Eastern Anatolia Agricultural Research Institute according to the `Split – Split Plot Design in Randomized Blocks` with three replications. Shoot tip, hypocotyl and cotyledon explants of Elvis and Californium canola (Brassica napus L.) genotypes were used in the study. In addition to control media (T0: 0.0 mM NaCI) , 5 different NaCl concentrations (T1: 25mM, T2: 50 mM, T3: 75 mM, T4: 100 mM, T5: 150 mM) were added to MS media to culture explants. Explants were incubated under long-day photoperiod conditions (16 h light, 8 h dark) for 6 weeks. At the end of the 6th weeks, following observations were taken: days to the first shoot appearence; plantlet survival rate; the length of shoots, roots and nodes; the number of shoots, roots and nodes; diameter of leaves; fresh and dry weight of plantlets. As a result of the study, it was seen that Elvis genotype had much more significant better plantlet characteristics compared to Californium cultivar. Shoot tip and cotyledon explants gave better results compared to hypocotyl explants. The best shoot regeneration from media was obtained in salt combination media containing 50 mM NaCl, control media and media containing 25 mM NaCl salt. The Californium variety (9.19 days) started to shoot earlier than Elvis variety (9.56 days), but the Elvis variety (23.74 mm) gave longer plantlet (Californium, 22.37 mm). Shoot lengths of 33.11 mm, 24.69 mm and 11.36 mm were determined in the shoot, cotyledon and hypocotyl explants, respectively. The longest plantlets among the medias; control media (36.33 mM), followed by 25 mM NaCI (33.56 mM) and 50 mM NaCl (31.56 mM) salt media. As a result of the study, it can be concluded that Elvis genotype, shoot tip and cotyldeon explants determined better shoot development up to 50 mM NaCl concentration, however increased salt concentration resulted a significant decrease on plantlet growth characteristics in examined genotypes and explants. Key words: Brassica napus L., tissue culture, in vitro, NaCl stress , growth response.