Bağımsızlık sonrası Ermenistan Türkiye ilişkileri

Abstract

Kafkasların güneyinde topolojik olarak dağlık bir bölgede bulunan Ermenistan, denize kapalı bir devlettir. Ermenistan'ın coğrafi konumu, Ermenistan'ı komşularıyla dostane politikalar izlemeye zorlamaktadır. Fakat Ermenistan bunun yerine Rusya Federasyonu ile stratejik ortaklık kurarak saldırgan bir politika izlemiş ve Azerbaycan'la Dağlık Karabağ savaşına girmiştir. Denize kıyısı bulunmayan Ermenistan'ın stratejik ortağı Rusya Federasyonu ile irtibatı karayolu vasıtasıyla sadece 3 yoldan sağlanabilmektedir. Bunlar Daryal geçidi, Derbent geçidi ve Batum-Soçi sahil yoludur. Ermenistan'ın jeopolitik konumu kendisini Gürcistan'a muhtaç bırakırken yaptığı siyasi ve ekonomik anlaşmalarla Rusya Federasyonuna özgürlüğünü kısıtlayacak derecede bağımlı kalmıştır. Ekonomik olarak kötü durumda olan Ermenistan son yıllarda gelişme göstermiş olsa da bölgedeki aktörler göz önüne alındığında çok geride kalmıştır. Türkiye, Azerbaycan ve Gürcistan petrol boru hatları ve ulaşım ağlarında yaptıkları stratejik ittifaklarla dünya ekonomisine entegre olurken Ermenistan hala işsizlik ve negatif göç sorunlarıyla uğraşmaktadır.Ermenistan Güney Kafkasya'da ABD, AB, Rusya, İran ve Türkiye gibi bölgesel ve küresel aktörlerin hegemon ve etkin olmaya çalıştığı bir köşede ABD-Türkiye-Azerbaycan (Gürcistan vd.)'nin oluşturduğu Atlantik ittifakı ile Rusya Federasyonu- Ermenistan-İran (Suriye vd.) oluşturduğu Avrasya ittifakı arasında kalmıştır. Türkiye ve Azerbaycan dışında bahse konu bütün devletlerle stratejik ortaklık geliştirmeye çalışan Ermenistan tutarsız politikalar sergilemektedir. ABD ve AB, Ermenistan'ı Avrasya ittifakından uzaklaştırmaya çalışırken Türkiye'ye haksız bir şekilde baskı uygulamakta, Türkiye ise Ermenistan'la olan normalleşme süreci için Dağlık Karabağ sorununun çözümünü şart koşmaktadır.Türkiye Ermenistan ilişkilerini etkileyen başlıca dört sorun bulunmaktadır. Bunlar 1915 olaylarına dönük olarak soykırım iddiaları, Türkiye'nin doğu sınırının Ermenistan tarafından tanınmaması, Dağlık Karabağ anlaşmazlığı ve Türkiye'nin Ermenistan'a olan sınır kapılarını kapatmış olmasıdır.Genellikle dünyanın çeşitli yerlerine dağılmış Diaspora tarafından yürütülen Türkiye aleyhindeki kampanyalar dünyanın bir çok ülkesinde destek bulmuş, bu da Türk Ermeni ilişkilerini kötü yönde etkilemiştir.Dağlık Karabağ savaşına kadar olan dönemde düşük hacimde de olsa Türkiye Ermenistan arasında ekonomik ilişkiler kurulmuş ve ticaret yapılmıştır. Ancak Dağlık Karabağ savaşından sonra Türkiye'nin Ermenistan'a sınırlarını kapatmasıyla doğrudan ticaret durmuş bunun yerini Gürcistan ve Ermenistan üzerinden yapılan `Gölge Ticaret' almıştır. 2008 yılı itibariyle bu ticaretin yaklaşık 270 milyon dolara ulaştığı ifade edilmektedir.Ermenistan bağımsızlığını kazanmasıyla beraber Levon Ter Petrosyan döneminde, Türkiye ile kısmen ılımlı bir politika izlenmiş olsa da Dağlık Karabağ savaşı Levon Ter Petrosyan önderliğinde başlamıştır. Ter Petrosyan sonraları bu savaşın bir hata olduğunu anlamış olsa da kamuoyunu ikna etmekte geç kalmış ve kamuoyu baskısına dayanamayarak istifa etmiştir.Ter Petrosyan'nın istifasının ardından devlet başkanlığını devralan Robert Koçaryan dış politikanın merkezine 1915 olaylarını koymuş ve ?çatışma merkezli? saldırgan bir politika izlemiştir. İki dönem başkanlık yapmış olan Koçaryan döneminde Türk Ermeni ilişkileri daha da bozulmuştur.Koçaryan'dan sonra devlet başkanlığını devralan ve halen bu görevi yürütmekte olan Serj Sarkissyan döneminde Türk Ermeni ilişkileri tekrar normalleşme sürecine girmiştir. 2009 yılında normalleşme yolunda Türkiye ve Ermenistan tarafından protokoller imzalanmış olsa da hâlihazırda bunlar yürürlüğe girmemiştir.

Armenia is a mountainous landlocked country which located at the South of Caucasia where the Middle Eastern and the West Turkistan States crosses. While the world politics and interstate competition has intensified at this region, the geography of Armenia has pushes it to have good relationships with its neighbors. Instead of following a pragmatic policy, Armenia chose to establish a strategic partnership with Russian Federation, to be able to follow an aggressive policy and started to a battle against Azerbaijan in the Karabağ region. However between landlocked Armenia and its strategic partner Russian Federation, contact can be achieved by means of three roads because of the Caucasus geography. These are Daryal mountain passageway, Derbent mountain passageway and Batum-Soçi coastal motorway. While Armenias? geopolitics make it in need of Georgia, they make political and martial treaties with Russia that constrains its independency. Even though it has shown a gradual increase in economy last few years, Armenia is far behind comparing to the actors of region. While Turkey, Azerbaijan and Georgia has integrated to the global economic system with strategic agreements like building oil pipelines and transportation networks, Armenia is still dealing with unemployment and negative migration.At the South Caucasus where the regional and global actors are trying to be hegemonic and effective, Armenia stayed in the middle of between the Atlantic alliance which formed by Washington, Ankara, Baku (Tiphlis and others) against to the Eurasia alliance which formed by Moscow, Yerevan, Tehran (Syria and others). Armenia exhibits inconsistent policies as establishing strategic co-operation with all other states (except Turkey and Azerbaijan) though these policies are incompatible with each other. While Turkey puts the table the resolution of Karabağ conflict to begin the normalization process, USA and European Union pressure Turkey in an unfair way just for to rout out Armenia from Eurasia coalition and Russian impact.There are four basic problems between Armenia and Turkey. The first one is about the deportation of Armenians in 1915 that they call genocide. Second one is not recognition of Turkeys? east border by Armenia. The next one is Karabağ conflict and the last one is closure of Turkeys? east border to Armenia.The campaigns which are organized by Armenian Diaspora dispersed all around the World have affected the relationship between Turkey and Armenia in a bad way. Since these activities are supported by the other governments in favor of getting advantages at the political arena inside and outside, it has been the main obstacle across the normalization process.Till the Karabağ battle, though a low volume there had been a trade between Turkey and Armenia. But after the Karabağ battle the economic relations, which is built after independency of Armenia, were cut off and with the closure of borders normal trade stopped. Though economic relations were cut off between Turkey and Armenia, there has been a ?Shadow Trade? which is going in Georgia. In the year of 2008 the shadow trade reached the level of 270 million dollars.After post soviet era Levon Ter Petrosyan became the first president of independent Armenia. During this period, though Armenia followed a moderate policy toward Turkey, the Karabağ battle had started in the leadership of him. Since he got this battle was a big mistake it was already too late that he was unable to convince the public opinion for the peace process with Azerbaijan and Turkey and resigned at 1998.After the resignation of Ter Petrosyan Robert Kocaryan, who took over the president of the state, has put the events of 1915 at the center of foreign policy and followed an aggressive policy towards Turkey. During the two terms presidency of Kocaryan Turkish-Armenian relations have further deteriorated.During Serj Sarkissyan, who is the third president and still carrying out this task, Turkish and Armenian relations are entered the process of normalization. Even though protocols signed by Turkey and Armenia in the way of normalization in 2009, these are currently not in force.