Abdülaziz ed-Debbâğ`ın hayatı ve el-İbrîz adlı eser bağlamında tasavvufî görüşleri

Abstract

18.Yüzyıl Mağrib sûfîlerinden olan Abdülaziz ed-Debbâğ, düşünceleriyle sadece kendi zamanını etkilemekle kalmamış, kendinden sonraki devirleri de derinden etkilemiştir.Debbâğ düşünceleriyle içinde bulunduğu sûfî çevrelerin eleştirisine maruz kalmakla birlikte, aynı zamanda anlaşılması zor tasavvufî meselelere de açıklama getirmiştir.Bu çalışmada Debbâğ'ın tasavvufî meselelere getirdiği yorumlar tekrar edilmek yerine, özellikle Debbâğ'ın bu meselelere getirmiş olduğu farklı yorumlar üzerinde durulmuştur. El-İbrîz eserini kaleme alan Ahmed b. Mübârek bazı kelâmî, fıkhî konularla beraber kendi görüşlerine yer vermiş olsa da, çalışmada özellikle Debbâğ'ın tasavvufî görüşleri üzerinde yoğunlaşmak uygun görülmüştür. Debbâğ'ın görüşleri müridi Ahmed b. Mübârek tarafından kaleme alınan el-İbrîz eseri vasıtasıyla doğu ve batı dünyasında yayılmıştır. Özellikle son dönem arap sufizm'i üzerinde Debbâğ'ın etkisi açıkça görülür. Debbâğ'ın Hızır'dan ders almasından dolayı takipçilerinin izlemiş olduğu yol Hızıriyye olarak anılır. Hızıriyye tarikatının takipçileri bugün kalmamış olsa da Debbâğ'ın etkisi hâlâ devam etmektedir.

Abd al-Aziz Dabbâgh who one of the Maghrib sufis in 18th century. His ideas affected both his age and the next centuries.Dabbâgh ideas clarified complicated problems of sufist thougt. But some times he had been criticized by sufis beside him. In the this study, Our aim is to examine Dabbâgh's new explanations about the old comments about the problem of sufism instead of focusing on repeating them. Although Ahmet b. Mubarak gave place to his opinions about the theology and fiqh in El-İbrîz, we focused on Dabbâgh's sufist idea.Dabbâgh's ideas, who had widespreat in western and eastern world through el-İbrîz by written Dabbâgh's disciple Ahmed b. Mübarek. Especially his effect be seen obviously on the last period Arabic Sufism. Because of Dabbâgh taking lesson from Khidr, his followers path be called Khidriyya. The influence of Dabbâgh is still ongoing even though Khidriyya tariqa followers is not present today, the influence of Dabbâgh is still ongoing.