Mahlep (prunus mahaleb L.) çöğür seleksiyonu üzerinde araştırmalar

Abstract

ÖZET MAHLEP (Prunus mahaleb L.) ÇOGUR ANAÇ SELEKSIYONU ÜZERİNDE ARAŞTIRMALAR Erdal KAYA GAZİOSMANPAŞA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ BAHÇE BİTKİLERİ ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS TEZİ 1999, 85 sayfa Danışman: Doç. Dr. Yaşar AKÇA Jüri : Prof. Dr. Ruhinaz GÜLCAN Jüri : Prof. Dr. Abdulreşit BROHİ Jüri : Doç. Dr. Yaşar AKÇA Bu araştırma, Tokat Merkez İlçe yöresindeki kireçli topraklarda, verimli ve ağaç gelişimi iyi olan, tohumdan yetişmiş san meyveli mahlep ağaçlarında yapılan seleksiyon sonucu numaralandırılan, 100 tip üzerinde yürütülmüştür. Temmuz 1997 tarihinde alınarak ekime hazırlanan ve çimlenmeyi artırıcı ve kolaylaştırıcı hiçbir işlem yapılmayan tohumlar, Aralık 1997 tarihinde Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Araştırma ve Uygulama alanlarına ekilmiştir. 20 Nisan 1998 tarihinde çıkış başlamış, 15 Mayıs 1998 tarihine kadar çıkış devam etmiştir. 100 tipten yüksek çıkış oranına sahip olan 10 tip seçilmiş ve bu tipler plastik torbalara alınmıştır. En yüksek çıkış oranı T-94 no'lu tipte %40, T-97 no'lu tipte %38, T-96 no'lu tipte %37, T-93 - T-78 ve T-87 no'lu tiplerde ise %33 olarak saptanmıştır. Seçilen tiplerde çöğür gelişim gücü ve aşıya gelme durumu incelenmiş, en iyi performans sırasıyla T-89, T-97, T-86, T-95, T-78, no'lu tiplerde görülmüştür. Diğer taraftan çöğür dallanma durumu adet olarak sayılmış, en az dallanma sırasıyla T-89, T-97, T-93, T-76 ve T-95 no'lu tiplerde olduğu tespit edilmiştir.11 Selekte edilen tiplerin, kurağa dayanımları labotaruvar ve arazi koşullarında test edilmiş; laboratuvar testlerinde çöğür yaprak dokularının pH düşüşü, klorofil düşüşü ve yaprak su kaybı incelenmiştir. T-78, T-89, T-87, T-86 ve T-95, no'lu tipler diğer tiplere göre kurağa daha dayanıklı bulunmuştur. Arazi testinde ise çöğürlerin gelişim gücü, solma noktası değerleri ve makro-mikro element değişimleri incelenmiş, en iyi performansı sırasıyla T-78, T-89, T-87, T-86 ve T-96 no'lu tipler göstermiştir. İki testin bulguları baz alındığında kuraklığa en iyi dayanım gösteren tipler, sırasıyla T-78, T-89, T-87, T-86, T-96 no'lu tipler olduğu tespit edilmiştir. Seçilen tiplerin kirece dayanımım belirlemek amacıyla % 60 ve % 80 kireç içeren toprakta yetiştirilen tiplerde çöğür gelişim gücü, yaprak dokusundaki klorofil düşüşü, yaprak makro-mikro element kapsamı araştırılmıştır. Kirece en dayanıklı tiplerin sırasıyla T-89, T-78, T-86, T-87 ve T-97 no'lu tipler olduğu saptanmıştır. Tiplerin diğer bir seleksiyon kriteri olan tuza dayanımını belirlemek için, 0-2000 ppm-4000 ppm tuz (NaCl) uygulaması yapılmıştır. Tuzlu su ile sulanan ve sulanmayan toprakta, yetiştirilen tiplerin tuzluluğa gösterdikleri duyarlılık değişik bitkisel parametrelerle karşılaştırılmıştır. Sonuç olarak sırasıyla T-87, T-78, T-96, T-86, T-97 ve T-89 no'lu tipler diğer tiplere göre tuza daha dayanıklı oldukları ortaya çıkmıştır. Tuz stresi sonucunda bu tiplerin bitki gelişimleri, klorofil kapsamları diğer tiplere oranla daha yüksek, Na ve Cl kapsamları ise daha düşük olduğu bulunmuştur. Yukarıda sayılan seleksiyon kriterleri göz önünde bulundurularak `Tartılı Derecelendirme` metoduna göre puanlama yapılmış ve en yüksek puanı sırasıyla T-89, T-78, T-97 ve T-86 no'lu tipler almıştır. Anahtar Kelimeler : Mahlep, Anaç ıslahı, Gelişme hızı, Aşıya gelme, Dallanma, Kurağa dayanım, Kirece dayanım, Tuza dayanım.

ABSTRACT STUDIES ON THE SELECTION OF SEEDLING ROOTSTOCK OF MAHALEB (Prunus mahaleb L.) Erdal KAYA Gaziosmanpaşa University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Horticulture Masters Thesis 1999, 84 page Supervisor : Assoc. Prof. Dr. Yaşar Akça Jury : Prof. Dr. Ruhinaz GÜLCAN Jury : Prof. Dr. Abdulreşit BROHİ Jury : Assoc. Prof. Dr. Yaşar Akça This research was done on 100 types that were selected from productive trees grown on with high lime soil in Tokat region,. The seeds were prepared in July 1997, but no practice was performed to increase germination. These seeds were sown onto a field at the Gaziosmanpaşa University, Agriculture Faculty. The germination continued from 20 April 1998 to 15 May 1998. Ten out of 100 types, that had high germination rates were selected and placed into plastic bags. The highest germination rates were 40 % for T-94, 38 % for T-97, 37 % for T-96, 33 % both for T-93, T-78 and T-87. The rate of seedling growth and growth capacity for grafting were determined on the selected types; the rank was T-89, T-97, T-86, T-95, T-78. The lowest branching was obtained on the types T-89, T-97, T-93, T-76 and T-95. To test these types against drought, the drop of pH, chlorophyll, and water content in the leaves were determined. İn this manner, T-78, T-89, T-87, T-86 and T-95 types wereiv more tolerant to drought than the other types. Seedling developing capacity, wilting point, macro and micro element status were determined in the field conditions. The best performing types were T-78, T-89, T-87, T-86 and T-96. The best performing types when the results of these two tests were considered are T-78, T-89, T-87, T-86 and T-96. To determine resistance to lime, the capacity of seedling development, chlorophyll drop in the leaves, macro and micro element contents of the leaves were determined in the plants grovvn in soils containing 60 and 80 % CaCOs. The variaties that showed the highest resistance to lime were T-89, T-78, T-86, T-87 and T-97. These types were also tested against salt effects using soils containing O, 2000, and 4000 ppm salt contents. The most tolerant types against salt were T-87, T-78, T-86, T-96 T-97 and T-89. The chlorophyll content of the leaves were higher and Na and Cl content of the plants were lower for these types. According to weighted ranking and the results obtained T-89, T-78, T-97 and T-86 had the highest rankings. Key Words ; Mahaleb, rootstock breeding, growth capacity, growth capacity for grafting, branching, resistance to drought, resistance to lime, resistance to salt.