Cevizdağı ve dolayında (Aladağlar doğusu: Doğu Toroslar) yüzeylenen mesozoyik yaşlı karbonatların stratigrafisi, fasiyes özellikleri ve paleontolojisi

Abstract

Sunulan çalışma, Doğu Torosiar'da Aladağlar bölgesinin doğusunda yer alan Ceviz dağı ve dolayında yüzeylenen Mesozoyik yaşlı karbonatların tektono-stratigrafisi, fasiyes özellikleri ve Triyas yaşlı bentik foraminiferlerin paleontolojisini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Aladağlar bölgesinde otokton, paraotokton ve allokton kaya birimleri yüzeylenmektedir. Bu birimlerin inceleme alanındaki istifleri stratigrafi ana başlığı altında otokton, paraotokton ve allokton kaya birimleri ile örtü birimleri olarak ayırtlanıp, irdelenmiştir. Otokton birimler inceleme alanının doğu ve güneydoğu kesiminde yüzeylenen Geyikdağı Birliği'ne ait kaya birimleridir. İnceleme alanının batısında yer alan Aladağ Birliği'ne ait karbonatlı kayalar ise paraotokton konumlu olup, kendi içinde çok sayıda naplardan oluşmaktadır. Bu naplardan Beyaz Aladağ ve Çataloturan napları ile Siyah Aladağ napının bir bölümü inceleme alanında görülmektedir. Siyah Aladağ napının inceleme alanı içinde kalan kesiminde, Üst Permiyen yaşlı şelf karbonatlarından oluşan Kaletepe formasyonunun üst düzeyi yüzeylenmektedir. Bu düzey diğer napların altında kalmaktadır. Tabanda yer alan Kaletepe formasyonunun üzerinde uyumlu olarak Alt Triyas (Skitiyen- Alt Anisiyen) yaşlı Küçüksu formasyonu yer alır. Bu birim üzerinde ise uyumsuz olarak Üst Jura- Alt Kretase yaşlı sığ su karbonatlarından oluşan Divrikdağı formasyonu yer alır. Çataloturan napının tabanında Üst Permiyen yaşlı Arkaçça formasyonu yer almaktadır. Kaletepe formasyonu ile Arkaçça formasyonu üzerinde Küçüksu formasyonu uyumlu olarak yer almaktadır. Küçüksu formasyonunun üzerinde ise uyumlu olarak Orta Triyas (Üst Anisiyen) yaşlı Horozkayası Dolomiti yer alır.Orta Triyas (Üst Anisiyen-Ladiniyen) yaşlı Teknepınar formasyonu Beyaz Aladağ Napı'nın en alt bölümünü oluşturmaktadır. Teknepınar formasyonu üzerinde Üst Triyas yaşlı platform türü karbonatlardan oluşan Aksuderesi formasyonu yer alır. Birimin alt düzeylerinde `Gripoporella curvata bolluk zonu`, birimin orta düzeylerinde ise `Aulotortus sinuosa pragsoides bolluk zonu` görülmektedir. Aksuderesi formasyonu üzerinde uyumlu olarak Üst Triyas (Resiyen) yaşlı Cevizdağı formasyonu yer almaktadır. Sunulan çalışmada tanımlanan `Cevizdağı formasyonunun` tabanından tavanına kadar yayılım gösteren `Triasina hantkeni menzil zonu` ilk kez belirlenmiştir. Cevizdağı formasyonu, üste doğru uyumlu ve geçişli olarak Jura-Alt Kretase yaşlı açık sarı-beyazımsı gri renkli sert dokulu platform türü karbonatlardan oluşan `Sırçak Kireçtaşı`na geçer. Bölgede, Permiyen-Triyas geçişinde birinci regresyon görülmektedir. Beyaz Aladağ Napında yer alan birimlerde Orta-Üst Triyas (Üst Anisiyen-Resiyan) döneminde platform karbonatı çökeliminden sonra Alt Jura'da (Liyas) yerel ölçekte regresyonun olduğunu gösteren veriler elde edilmiştir. Siyah Aladağ napının üst düzeyinde Orta Triyas (Üst Anisiyen-Ladiniyen)-Orta Jura (Doger) dönemine ait birimler eksik olup, istifin üzerinde uyumsuz olarak Üst Jura-Alt Kretase yaşlı sığ su karbonatlarından oluşan Divrikdağı formasyonu yer alır. Orta Triyas (Üst Anisiyen-Ladiniyen)-Orta Jura (Doger) dönemine ait birimlerin eksik oluşu, bu dönemin çökelmezlik/aşınma dönemi olduğunu gösterir. İnceleme alanında yer alan allokton birimler, Ovacıktepe Ofiyolitli Melanjı, Aladağ Ofiyoliti ve Zamantı Metamorfiti'dir. Bu ofiyolitik kayaların Neotetis'in kuzey koluna ait olduğu düşünülmektedir.Ovacıktepe Ofiyolitli Melanjı Senoniyen'de (Santoniyen- Maesrtihtiyen) kuzeyden güneye otokton ve paraotokton birimler üzerine tektonik olarak yerleşmiştir. Aynı dönemde, Aladağ Ofiyoliti ve altında yer alan Zamantı Metamorfiti ile birlikte Ovacıktepe Ofiyolitli Melanjı ve diğer temel kayaların üzerine tektonik olarak yerleşmiştir. Olasılıkla, ofiyolitik kayalar Üst Maesrtihtiyen'de güneyden kuzeye doğru ikinci kez hareket etmiş ve platform karbonatlarından oluşan Aladağ naplarının oluşmasına neden olmuştur. inceleme alanının kuzey bölümünde geniş bir alanda yüzeylenen Alt Miyosen yaşlı Zebil formasyonu, yörede yer alan daha eski tüm birimlerin üzerinde açılı uyumsuz olarak yer alır. Küçüksu mevkii dolaylarında yer yer Pliyo-Kuvaterner yaşlı buzul çökelleri ve dere yatakları ndaki Kuvaretner yaşlı alüvyonlar en genç havza dolguları olarak izlenmekedir.Anahtar Kelimeler: Toroslar, Aladağlar, Stratigrafi, Bentik Foraminiferler,

This study aims to elucidate the tectonostratigraphy, facies features of the Mesozoic carbonates and the paleontology of the Triassic benthic foraminifers in the Ceviz Mountain and surrounding area, which lies in the east of Aladağ region in the Eastern Torids. Autochthonous, Para-autochthonous and allochthonous rock units are exposed m Aladağ region. Autochthonous, para-autochthonous and allochthonous rock units have been investigated in this stuady. Autochthonous units which lie in the east and the south-east of the research area are the formations of the Geyikdağı Unit. The carbonate rocks which lie in the west of the research area belonging to the Aladağ Unit are the Para-autochthonous rocks which based are included several nappes. Among these nappes, Beyaz Aladağ, Çataloturan and a part of Siyah Aladağ nappes can be seen in the investigated area. The Siyah Aladağ nappe is represented by the upper level of Kaletepe formation that consists of upper Permiyen shelf carbonates. This frmations is overlain by the other nappes. Kaletepe formation is conformably overlain by the Lover-Middle Triassic (Scythian-Lower Anisian) Küçüksu formation. The Divrikdağı formation unconformably takes place above this unit which consists of Middle Jurassic-Lower Cretaceous shallow water carbonates. Upper Permian Arkaçça formation forms the base of the Çataloturan nappe. As it can be seen on the top of the Kaletepe formation, Küçüksu formation also lies on the Arkaçça formation conformably. Horozkayasi Dolomite which is Middle Triassic (Upper Anisian) conformably on the Küçüksu formation. Middle Triassic (Upper Anisian-Ladinian) of age Teknepmar formation forms the lowest level of the Beyaz Aladağ nappe. The Teknepmar formation, rest on the top of the IIIAksuderesi formation which consists of upper Triassic platform carbonates. In the lower levels of the unit `Gripoporella curvata Peac Zone` and in the middle levels `Aulotortus sinuosa pragsoides Peac Zone` have been determined. Above the Aksuderesi formation, there is conformably Upper Triassic (Rhaetian) Cevizdağı formation. The `Triasina hantkeni Range Zone` which extends from lover to the upper levels of the `Cevizdağı Formation` has been first time defined in this research. The Cevizdağı formation grades into the Sırçak Limestone which consists of Jura-Lower Cretaceous yellow-whitish and grey coloured hard platform type carbonates. In this region, the first regression is seen in the Permian-Triassic transition. In the Beyaz Aladağ nappe some local regressions in minor importance have been recognized in the Lower Jurassic (Lias) after the deposition of the platform carbonate of the Middle- Upper Triassic (Upper Anisiyen-Resiyen) time as a result of periodic sea-level changes. The Siyah Aladağ nappe the Middle Triassic (Upper Anisian-Ladiniyen)-Midle Jurassic (Dogger) time is suggested as either a basin-starving or an eroisonal period, and here the Divrikdağı formation unconformably overlies this nappe package and consists of Upper Jurassic-Lower Cretaseous shallow water carbonates. The Allochtonous units are Ovaciktepe Ophiolitic Melange, Aladağ Ophiolite and Zamanti Metamorphic in the research area. The Ovaciktepe Ophiolitic Melange has been tectonicly emplaced on to the autoctonous and para-autoctonous units during the Senonian time (Santonian-Maastrichtian). In the same period (Santonian-Maastrichtian), both Aladağ Ophiolite and underlaying Zamanti Metamorphic rocks tectonicly rest on all these units. It was tought that ophiolitic rocks have been originated from the Northern Neotethys and tectonically obducted by moving from north to the south. Probably, these ophiolitic rocks have been retransported from south to the north during Upper Maastrichtian again and these movements caused to the formation of the Aladağ Nappes which are consisted of platform carbonates. The Lower Miocene Zebil fromation outcropes in large areas in the north of the research area, and covers on the all the other formations unconformably in the region. The Plio-Quatemary glacial deposits outcroping around the Küçüksu region, and the Quaternary alluviums in the stream-beds are the youngest basin-fill deposits.Keywords: Toroslar, Aladağlar, Stratigraphy, Bentic Foraminifera