Türkiye`de vergi denetiminin etkinliği ve vergi kaçakçılığını önlemedeki rolü

Abstract

ÖZET Denetim, bir şeyin doğruluğunu anlamak için araştırma ve inceleme yapmak, gözlemek anlamlarını içeren ve kullanıldığı branşlarda farklı manalar ifade eden geniş kapsamlı bir kavramdır. Vergi İle irtibatlandırıldığmda mükelleflerin elde ettikleri kazançlarının vergilerini, V.U.K.'nda belirlenen esaslar dahilinde doğru olarak ödenip ödenmediğini ifade etmektedir. Ülkemizdeki kamu harcamaları, her geçen yıl, bir önceki yıla göre daha fazla artış göstermektedir. Buna mukabil vergi gelirlerinin kamu harcamalarını finanse etme oranı, beklenen düzeyde gerçekleşmemektedir. Bu durumun pek çok sebepleri olmakla birlikte en önemlilerinden birisi Türkiye'deki kayıt dışı faaliyetlerin kayıt altına alınamamasıyla ortaya çıkan vergi kayıpları ile mükelleflerin çeşitli nedenlerden dolayı bilerek veya bilmeyerek vergi kaçırmalarıdır. Konunun uzmanları, Türkiye'deki vergi kayıp ve kaçaklarının çok büyük boyutlara ulaştığını ileri sürmektedirler. Öyle ki, toplam vergi gelirlerinin yarısının bunlardan müteşekkil olduğunu ifade etmektedirler. Ülkemizde karşılaşılan bu manzara vergi denetiminin önemini ortaya koymaktadır. Elbette vergi denetiminin yanı sıra, vergi kanunlarının günün koşullarına göre en iyi şekilde hazırlanması da önem arz etmektedir. Ülkemizdeki denetimler, merkezi elemanlar olan maliye müfettişleri, hesap uzmanları, gelirler kontrolörleri ile mahalli elemanlar olan vergi denetmenleri tarafından yapılmaktadır. Fakat denetim elemanlarının sayılarının yetersiz olması, aralarında koordinasyonun sağlanamaması, yapılacak denetimlerin belli bir plan dahilinde olmaması, mükellefler üzerinde istenen etkiyi göstermemektedir. Üzerinde denetlenme hissi olmayan mükellefler, bundan cesaret alarak kanunun boşluklarından yararlanmakta ve hatta daha ileri giderek gayri kanunu yollara başvurmak suretiyle vergi kayıp ve kaçağına sebebiyet vermektedirler.Serbest piyasa ekonomisinin uygulandığı Türkiye'de, kamu harcamalarının tamamına yakın bir kısmı belki vergi gelirleri ile karşılanamayabilir ancak bu, potansiyel vergi mükelleflerinin olduğu ülkemizde, vergi kayıp ve kaçaklarına göz yumulacağı anlamına gelmez. Bu bakımdan vergi kayıp ve kaçaklarının önlenmesinde önemli rolü olan denetim birimlerinin yeniden yapılanmasının sağlanmasıyla birlikte, onların verimli ve etkin bir şekilde çalışabilmeleri için her türlü imkânlar sağlanmalıdır. Ayrıca toplumsal ve vergi ahlâkının temini için çalışmaların, yapılması ekonomik, hukuki ve siyasi alanlarda her türlü koşullar göz önünde bulundurularak yeniliklere gidilmesi, vergi kayıp ve kaçaklarının azalmasında önemli ölçüde rol oynayacaktır. Aksi halde vergi gelirlerini arttı ramayan devlet, artan kamu harcamalarını emisyon ve borçlanmalarla karşılamaya çalışacaktır.

ABSTRACT Control including the meanings öf searching, investigating and watcning for the uprightness of something is a concept that expresses different meanings according to the branches where it is used. When attached to tax, it has a meaning of whether the taxpayers are paying their inceme taxor, appropriately according to the rules determined in the law of tax ( V.U.K. ). The public expenditure in our country every year goes up higher than the previous year, although the ratio of the income taxes to finance the public expenditure never comes up to the expectations. Though there are many reasons for this, the most important ones of them are that the taxpayers rely on substantial tax evasion due to various reasons with or without knowing and the loss of tax caused by the failure in registering the unrecorded activites in Turkey. Experts asserts that the loss of tax and the tax evasion reached to the high levels and they also declared that half of the total income tax consists of these losses and tax evasions. The view encountered in our country displays the importance of the tax control. Of course, besides the tax control, altering the tax laws according to today's conditions is very essential. The tax controls in our country are done by the staffs of central government such as trained accountants, income controllers and finance inspectors and the local staffs like tax controllers. But the controls don't give desired effects on taxpayers dueito, the lack of the staffs and the coordination failure between them and because the controls weren't done on a certain plan. The tax payers who don't have the sense of being controlled were encouraged to take the advantage of the loophole in the law and even they caused the loss of tax by using illegal ways.İn Turkey where free market economy is put into practice, most of all public expenditures perhaps can not be covered with income tax but this doesnt mean to skip it out in our country where there are potential taxpayers. For this reason, the controlling units that have an important role to prevent the tax losses and tax evasion, all the necessary opportunities must be given them so that can dc their work effectively and productively. Furthermore, to carry out the studies to obtain the ethics of the social and tax; and to alter the law of tax with respect to the conditions on the fields of economy, law and politics, will play an important role on lowering tax losses and tax evasions. Othervise, the state that cannot raise its income tax will try to supply the increasing public expenditures with emissions and depts.