Mali saydamlık: Türkiye`de büyükşehir belediyeler uygulaması

Abstract

Yerelleşme ve mali saydamlık, kamu yönetim anlayışında yaşanan dönüşüm ile birlikte ortaya çıkan iki önemli ilkedir. Yerelleşme kamu kaynaklarının yerinden yönetilmesini ifade ederken, mali saydamlık ise mali konulara ilişkin bilginin varlığı ve söz konusu bilginin ulaşılabilir olmasıdır. Dünya genelinde yerelleşmeye ilişkin önemli düzenlemelerin söz konusu olduğu gibi, son yıllarda Türkiye'de de yerel yönetimlere yönelik düzenlemeler gerçekleştirilmiştir. Ancak yerelleşmenin amacına ulaşmasında kamu kaynaklarının rasyonel kullanılmamasından doğan sorunlar bulunmaktadır. Bu bağlamda yerel yönetimler düzeyinde bir gelişmenin sağlanabilmesi için iyi yönetişim ilkelerinden birisi olarak mali saydamlığın benimsenmesi gerekmektedir. Türkiye'de yerel yönetimler arasında hem kaynak kullanımı hem de kaynak elde etme bakımından büyükşehir belediyelerinin önemli bir yeri bulunmaktadır. Bu açıdan bakıldığında büyükşehir belediyelerinde mali saydamlık önem kazanan bir yönetim ilkesidir. Çalışmada Türkiye'de 16 büyükşehir belediyesinde mali saydamlık düzeyi mali saydamlık endeksi ile araştırılmaktadır. Mali saydamlık düzeyinin ölçülmesinde uluslararası kuruluşların çalışmalarına ve mevzuata dayalı olarak mali saydamlık standartları belirlenmiştir. Bu bağlamda her bir büyükşehir belediyesine ilişkin mali saydamlık endeksi oluşturulmuştur.Mali saydamlık endeksi, alt ana endeksler olarak açık bütçe endeksi, belge içerik endeksi, internet sayfası endeksi ve bilgi talebi endeksinin ortalamasından hesaplanmıştır. Açık bütçe endeksi, büyükşehir belediyelerinin bütçe süreçlerinde saydamlığa ilişkin bütçe personeli ile yapılan yüz yüze anketlerden elde edilerek oluşturulmuştur. Belge içerik endeksi, temel mali belgelerin kapsamında saydamlık ile ilgili standartların araştırılması ile elde edilmiştir. İnternet sayfası endeksi, büyükşehir belediyelerinin internet sayfalarında saydamlık ile ilgili standartların araştırılmasıyla elde edilmiştir. Bilgi talebi endeksi ise bilgi edinme hakkı çerçevesinde talep edilen mali bilgi ve buna belediyelerin davranış türleri ile hesaplanmıştır. Dört ana alt endeksin ortalaması ile mali saydamlık endeksi oluşturulmuştur.Araştırmanın bulgularına göre, 16 büyükşehir belediyesi için mali saydamlık endeksi genel olarak %46.2 ortalamaya sahiptir. Buna göre büyükşehir belediyelerinin mali saydamlık düzeyi sınfsal olarak orta düzeyde yer almaktadır.

Decentralization and fiscal transparency are important issues that are arisen with the changes in the understanding of public administration. Fiscal transparency refers to the availability and accessibility of information on fiscal issues while decentralization means the distribution of administrative and fiscal powers of central government among local authorities. In the world, there is a number of regulation efforts with regard to the decentralization. In recent years, it is also issue in Turkey to regulate local authorities toward decentralization. However, there are some problems arising from irrational usage of public resources in the achievement of the purposes of decentralization. In this context, in order to ensure an improvement at the level of local authorities it seems necessary to adopt fiscal transparency as one of the good governance principles. In terms of both usage and distribution of public resources, metropolitan municipalities have an important share amongst local governments in Turkey. Therefore, fiscal transparency in metropolitan municipalities seems as important element of public administration. In this study, it is aimed to investigate the level of fiscal transparency of 16 metropolitan municipalities in Turkey by using the index technique. The index is based on international studies and on provisions of legal regulations directly or indirectly refer to fiscal transparency. In this context fiscal transparency index is constructed for each metropolitan municipality.The formulated fiscal transparency index calculated by applying to the average of four sub-main indexes created from budget practices (open budget index), documentary information (documentary index), broadcast of information via internet (internet page index) and legally requested information (requested information index). Open budget index is created from the data that was conducted with face to face survey on officers at the metropolitan municipalities. Documentary index is created from the documentary information obtained from standard forms that must legally be available at metropolitan municipalities. Internet page index is created from the information that was obtained from the official internet pages of each municipality. Documentary index is constructed from the information requested as a legal right is based the right to information act. The findings from the data show that the level of fiscal transparency of 16 metropolitan municipalities has an average of 46.2 percent. With reference to this percent, the level of fiscal transparency for the metropolitan municipalities takes place in the medium transparency category.