Mali sürdürülebilirliğin analizinde mali tepki fonksiyonu: Türkiye örneği

Abstract

Günümüzde ülkeler, potansiyel büyüme oranlarına ulaşma, enflasyon oranını düşük seviyelerde tutma, işsizliğin düşük olması, kamu borçlarının yüksek seviyelere ulaşmaması, bütçenin denk olması ya da az açık vermesi gibi çeşitli makroekonomik hedefler belirlemekte ve bu hedeflere ulaşmayı amaçlamaktadır. Ülkelerin ne kadar borçlanması, bütçelerinin ne kadar açık vermesi gerektiği ve diğer makroekonomik hedeflerin gerçekleşmesinde mali politikaların sürdürülebilir olması önem arz etmektedir. Bu sebeple mali sürdürülebilirliğin sağlanması özellikle gelişmekte olan ülkeler açısından dikkate alınması gerekmektedir. Gelişmekte olan ülkelerden biri olan Türkiye, yıllar itibariyle kronik borç ve bütçe açığı soruları yaşamıştır. Bu sorunların yanı sıra, 2008 yılında Amerika'da ortaya çıkan ve diğer ülkelere yayılan küresel finans krizi ve ardından ortaya çıkan Avrupa borç krizi Türkiye ekonomisini olumsuz yönde etkilemiştir.Çalışmanın çıkış noktası Türkiye ekonomisinin 2004'ün üçüncü çeyreği ile 2016'nın ikinci çeyreği arasındaki dönemde mali sürdürülebilirliğinin analizi ve bahsedilen iki kriz döneminden ne kadar etkilendiği sorusuna cevap verebilmektir. Bu doğrultuda, bahsedilen dönemlerde mali tepki fonksiyonu kurularak zaman serisi analizi yapılmıştır. Modele bağımlı değişken olarak faiz dışı denge, bağımsız değişken olarak da faiz dışı denge, kamu borcu, üretim açığı ve tüketici fiyat endeksi değişkenlerinin gecikmeli değerleri dâhil edilmiştir. Faiz dışı denge ve borç değişkenleri GSYİH' ya oranlanmıştır. Yapılan analiz sonuçlarına göre Türkiye'de 2004:3 ve 2016:2 dönemleri arasında mali sürdürülebilirliğin sağlanmadığı görülmektedir.

Today, countries have been setting various macro-economic targets such as attaining the potential growth rates, keeping the inflation rate at lower levels, lower unemployment, preventing the public debts to reach high levels, balanced budget or low deficit in the budget, and they have aimed to achieve these objectives. It has importance how much countries will become indebted, how much their budgets need to to have deficit and the fact of that fiscal policies should be sustainable in accomplishment of the other macro-economic targets. Thus, it is needed to take into consideration particularly for the developing countries to provide fiscal sustainability. Turkey, as one of the developing countries, has experienced chronic debt and budget deficit problems throughout the years. Along with these problems, the global financial crisis coming out in the USA in 2008 first and spreading to the other countries and the subsequent European Debt Crisis had adverse effect on Turkish Economy.The starting point of this study is to analyse the fiscal sustainability of Turkish Economy for the period between the third quarter of 2004 and the second quarter of 2016 and to reply to the question to what extent Turkey was affected by the said two crisis periods. Accordingly, a time-series analysis has been made by setting fiscal reaction function for the said periods. Primary balance as model dependent variable and delayed values of primary balance, public debt, output gap and consumer price indexes have also been included as independent variable. Primary balance and debt variables have been proportioned to GDP. In accordance to the results of analysis, it is seen that a fiscal sustainability could not been achieved in Turkey for the period between 2004:3 and 2016:2.