Adlî Dîvânı`nın bağlamlı dizin ve işlevsel sözlüğü

Abstract

Klâsik Türk şiiri, birçok faktörün bir araya gelmesi sonucu özellikle günümüz okuru tarafından anlaşılma konusunda pek çok problemle karşı karşıya kalmış bir şiirdir. Problemlerin sebebi, sadece dönemin dili ile günümüzde kullanılan dilin şekil olarak farklı olması gerekçesiyle açıklanamaz. Dilin arka planında yer alan kültürel birikime karşı var olan yabancılaşma da Klâsik şiiri anlaşılmaktan alıkoyan önemli sebeplerden bir tanesidir. Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlük çalışmaları, hem dilin şekil olarak doğurduğu hem de temelindeki kültürel arka plandan kaynaklanan zorlukları aşmayı kendine ilke edinmiş çalışmalar olmalıdır. Aksi takdirde, söz konusu sözlüklerin normal sözlüklerden hiçbir farkı olmayacak hatta çoğu zaman yanlış yönlendirmelerle fayda sağlayan eserler yerine zarara sebep olan eserler durumuna geleceklerdir. Adlî Dîvânı'nın Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlüğü bu hassasiyetler göz önüne alınarak hazırlanmış bir çalışmadır. Çalışmada, her beyit önce şerh edilip bütün gönderimleri tespit edilmeye çalışılmış ve daha sonra da olabilecek en öz haliyle bir sözlük formatına dönüştürülmüştür. Sözlük hazırlanırken şiirlerin her düzeyde okur tarafından anlaşılabilmesi için maddelerle ilgili gerekli açıklamalara yer verilmiş, anlaşılırlığı etkilediği oranda ayrıntıya girmekten kaçınılmamıştır. Çalışmanın amacı, Adlî Dîvânı'nın anlam dünyasını tüm incelikleriyle ortaya çıkarmak, söz konusu eserin söz varlığını tespit etmek, üslup çalışmaları için gerekli veri deposu sağlamak, Türkçenin tarihsel sözlüğüne katkıda bulunmak, Klâsik şiiri günümüz okuruna anlam incelikleriyle sunmak, yapılabilecek analitik çalışmalar için sistematik veriler sağlamak olarak özetlenebilir.Bu amaca ulaşmak için çalışma üç bölüm şeklinde oluşturulmuştur. Birinci bölüm Adlî, Adlî Dîvânı, Adlî Dîvânı ve bağlamsal sözlüklerle ilgili çalışmalar hakkında genel bilgilerden oluşmaktadır. İkinci bölüm ise inceleme bölümüdür. Bu bölümde asıl bölüm olan üçüncü bölümle ilgili ön plana çıkarılması gereken hususlara değinilmiştir. Üçüncü bölüm ise çalışmanın asıl kısmı olan sözlük bölümüdür. Bu bölümde metinde yer alan tüm sözcükler bağlamdaki yerleri ve işlevleriyle alfabetik olarak dizilmiştir.

Classical Turkish poetry is such a kind that has faced many problems in understanding by today's reader because of various factors. The reason of the problems cannot be explained solely by the fact that the language of the period and today's language used are different in shape. One of the most important reasons preventing classical poetry from being understood is suggested to be the estrangement against cultural accumulation existed in the background of the language. The studies for Concordance and Functional Glossary must be intended to achieve the difficulties both in their linguistic shapes and the matters emerged due to the underlying cultural background. Otherwise any difference will not be existed between the mentioned dictionaries and conventional dictionaries insomuch that they can mostly become studies causing damages rather than being misleading ones.The Concordance and Functional Glossary for the Divan of Adlî is a study done by considering the mentioned precision. In the study; each couplet is annotated first and all references are tried to be detected, furthermore; it has been transformed into a glossary format most likely to be possible. While preparing the glossary; necessary clarifications are given for the poems to be understood by the reader at all levels, by items in detail as soon as possible. The aim of the research can be summarized as; revealing the meaning of the Divan of Adlî by all subtleties, detecting the presence of sayings belonged to the mentioned research, providing the necessary data storage for wording, contributing to the historical glossary of Turkish language, presenting the classical poetry for today's reader with a sense of meaning and providing systematic data for analytical work to be done.To achieve this aim, the study is formed in three chapters. The first chapter is consisted of general information relating studies about Adlî, the Divan of Adlî and contextual dictionaries. The second one is the reviewing chapter. In this chapter; necessary issues are mentioned relating the third chapter as the substantial one. Finally, the third chapter is the glossary section, which is being the main body of the study. All the words included in the text within this chapter are arranged in alphabetical order due to their contextual status and functions.