Sosyal demokrasi çizgisinde 1945-1977 arası CHP dönüşümü ve ortanın solu

Abstract

Tarım toplumundan sanayi toplumuna geçişle birlikte, toplumsal sorunlara bir cevap olarak ortaya çıkan sosyal demokrasinin yaşadığı gelişim ve yayılma sürecine, Türk siyasi hayatı CHP üzerinden dahil olmuştur. Avrupa'da sanayi devrimini büyük ölçüde tamamlamış olan ülkelerde, ezilen işçi sınıfının haklarını koruma amacıyla dayanışma merkezli ortaya çıkan sosyal demokrasinin Türkiye'de ortaya çıkışının, tabandan yukarıya doğru bir baskıyla oluşmadığı görülmektedir. Çok partili düzene geçişle birlikte Türk siyasi hayatına katılan yeni partilerin kendilerini ideolojik bir düzlemde tanımlama ihtiyacı doğmuştur. 1960 ihtilali sonrası ortaya çıkan yeni siyasi ortam, sol fikir kulüplerinin ve sol söyleme sahip partilerin kurulmasına imkân vermiştir. Özellikle üniversite öğrencilerinin ve aydınların sol düşünceler etrafında toplanmasıyla birlikte, CHP kendisi için aradığı ideolojik söylemi ortanın soluyla yakalamaya çalışmıştır. Başlangıçta, CHP `halka rağmen halk için` felsefesini, sosyal demokrasiyi geniş halk kitlelerine kabul ettirmek için devam ettirmiştir. 12 Mart 1971 askeri müdahalesiyle hız kazanan parti içi mücadele `halk için halkla beraber` felsefesine geçiş yaparak, yeni bir dil kullanmaya başlamıştır. 1965 – 1977 arasında iki farklı sosyal demokrasi yorumunu ortaya koyarak, halktan onay bekleyen CHP, beklediği başarıyı lider kadrolarında ve ortanın solu söyleminde yapmış olduğu değişiklikle yakalamıştır. Bu başarının yakalanmasında, parti programının sosyal demokrat ilkeler doğrultusunda değiştirilmesinin etkisi vardır.Anahtar Kelimeler: CHP, Sosyal Demokrasi, Ortanın Solu, Demokratik Sol, Türk Siyasi Tarihi

With the transition from agricultural society to industrial society, it was through CHP that the Turkish political life became part of the development and spread of social democracy that emerged as an answer to social problems. While, in the European countries that considerably completed the Industrial Revolution, solidarity-based social democracy emerged with the purpose of protecting the rights of the oppressed working class, in Turkey, it didn't emerge through a bottom-up pressure. With the transition to the multi-party order, new parties that recently participated in Turkish political life had the need to define themselves on an ideological level. The new political environment that emerged after the 1960 coup allowed the establishment of left-wing clubs and left-discourse parties. Especially with university students and intellectuals gathering around left-wing thoughts, CHP tried to get hold of the ideological discourse that it was seeking, through the left of the center. Initially, CHP continued its `despite the people, for the people` philosophy to impose social democracy on large masses of people. The within-the-party-struggle which accelerated with the military intervention on March 12, 1971 started to use a new discourse by switching to the philosophy of `with the people for the people`. While awaiting public approval by putting forward two different interpretations of social democracy between 1965 and 1977, CHP achieved its long-awaited success by changing its leading staff and changing its discourse in the left of the center. Changing the party program in line with social democratic principles has an effect on this success.Keywords: CHP, Social Democracy, Left of Center, Democratic Left, Turkish Political History