Yaşlılarda ihmal, istismar varlığı ve etkileyen etmenler

Abstract

GİRİŞ VE AMAÇ: Yaşlılarda istismar ve ihmal bütün ülkelerde ve toplumlarda yaygın olduğu, yaşlılarda önemli sağlık ve sosyal sorunlara yol açtığı için bir halk sağlığı sorunu olarak ele alınmalıdır. Nüfusun yaşlanmasıyla istismar ve ihmalden etkilenen kişi sayısı daha da artacaktır. Araştırmanın amacı İzmir İli Balçova İlçesi'nde yaşayan 65 yaş ve üstü bireylerde ihmal, istismar varlığı ve etkileyen etmenleri belirlemektir.YÖNTEM: Kesitsel tipte bir araştırmadır. Evreni İzmir İli Balçova İlçesi'nde yaşayan 65 yaş ve üstü 10,069 bireydir. Örnek büyüklüğü %11 sıklık, %4 yanılma payı, %95 güven düzeyi, 1.5 desen etkisi ve %20 yedek ile 415 olarak hesaplanmıştır. Örnek seçiminde küme örnekleme yöntemi kullanılarak her sokak bir küme kabul edilmiştir. Sokaklarda birey sayıları eşit olmadığı için 14 kişiden oluşan 30 küme toplam 420 kişi seçilmiştir. Bağımlı değişkenler, istismar ve ihmal varlığıdır. Bağımsız değişkenler, sosyo-demografik, sosyo-ekonomik, yaşam koşulları ve sağlıkla ilgili değişkenlerdir. Veriler daha önceden eğitim verilen, sağlık alanında eğitim alan (psikoloji ve diyetisyenlik) anketörler ve araştırmacı tarafından yaşlıların evlerinde yüz yüze görüşme yöntemiyle Şubat–Nisan 2016 tarihinde toplanmıştır. Veri analizi SPSS 15.0 kullanılarak yapılmıştır. Tanımlayıcı bulgular, kategorik değişkenler için yüzde dağılımları; sürekli değişkenler için ortalama±standart sapma biçiminde sunulmuştur. Bağımsız değişkenlerin ihmal ve istismar ile ilişkilerini belirlemede tek değişkenli analiz olarak ki-kare, Fisher'in Kesin Testi; çok değişkenli analiz olarak Lojistik Regresyon Analizi kullanılmıştır.BULGULAR: Çalışmada 253 yaşlıya (%60.2) ulaşılmıştır. Ortalama yaş 73.6±6.3'tür (65-94). Yaşlıların %65.2'si kadın, %17.8'nin diploması yok ve %65.2'si evlidir. Katılımcıların %2.4'ü fiziksel, %22.1'i duygusal, %5.1'i ekonomik, %0.4'ü cinsel istismara, %26.1'i ise herhangi bir istismara uğramıştır. Yaşlıların %22.5'inde yakınlarının, %6.7'sinde bakım vericinin, %66.8'inde devletin ihmali, %7.9'unda da kendi kendini ihmal belirlenmiştir. Yapılan Lojistik Regresyon Analizlerinde, diploması olmayanlarda (OR=2.65, %95 GA=1.06-6.62), genel sağlık algısı orta/kötü olanlarda (OR=2.07, %95 GA=1.03-4.16) ve günlük yaşam aktivitelerinde bağımlı olanlarda (OR=2.34, %95 GA=1.08-5.09) istismar anlamlı olarak fazladır. Yalnız yaşayanlarda (OR=2.34, %95 GA=1.13-4.85), sosyal aktiviteye katılmayanlarda (OR=2.26,%95 GA=1.15-4.43), son altı ayda doktora gitmeyenlerde (OR=2.26, %95 GA=1.15-4.43) ve genel sağlık algısı orta/kötü olanlarda (OR=2.13, %95 GA=1.01-4.46) yakınlarının ihmali anlamlı olarak fazladır. İleri yaşlarda (OR=1.16, %95 GA=1.06-1.27) ve erkeklerde (OR=6.45, %95 GA=1.34-36.51) bakım vericinin ihmali riski anlamlı olarak fazla bulunmuştur. Sosyal aktivitelere katılmayanlarda, katılanlara göre kendi kendini ihmal riski 4.5 kat anlamlı olarak fazladır (OR=4.47, %95 GA=1.61-14.17). Kronik hastalık varlığı kendi kendini ihmalden koruyucu olduğu belirlenmiştir (OR=0.27, %95 GA= 0.10-0.73). Emekli olmayanlarda (OR=2.16, %95 GA=1.01-4.60), kira ya da çocuk/akrabaya ait evde oturanlarda (OR=2.58, %95 GA=1.05-6.34), sosyal desteği olmayanlarda (OR=3.87, , %95 GA=1.49-10.05) devletin ihmali anlamlı olarak fazla bulunmuştur.SONUÇ-ÖNERİLER: Bu çalışmanın sonucunda istismar ve ihmalden etkilenen yaşlı oranının fazla olduğu bulunmuştur. Bu nedenle istismar ve ihmale uğrayan yaşlıların ve sağlık ve sosyal hizmet gereksinimlerinin belirlenebilmesi ve bu hizmetlerinin erişilebilirliğinin sağlanabilmesi için evde izlem programlarının oluşturulması önemlidir. ANAHTAR SÖZCÜKLER: Yaşlı, ihmal, istismar

INTRODUCTION and AIMS: Since abuse and neglect are common in all countries and societies and they lead to significant health and social problems in elders, they should be dealt with as a public health matter. The number of individuals affected by abuse and neglect will be higher as population gets old. The aim of this research is to determine factors influencing neglect and abuse presence in elders at 65 years old and above living in İzmir Province Balçova District. METHODS: It is a cross-sectional research. Its population, aged 65 and above, is 10,069 individuals from İzmir Province Balçova district. Sample size was calculated as 415 with neglect/abuse prevalance of 11%, absolute precision of 4%, 95% confidence level, a design effect of 1.5 and 20% non response rate. In the selection of pattern, each street is accepted as a cluster by cluster sampling method. As the number of individuals is not equal in streets, 30 clusters of 14 persons and a total of 420 people were chosen. Dependent variables are abuse and presence of neglect. Independent variables are those related to socio-demographic, socioeconomic, living conditions and health. Data were collected by trained interviewers (psychologists and dieticans) and researcher by face-to-face interview method at their own houses between February-April 2016. Data analysis was performed by using SPSS 15.0. Descriptive findings and categorical variables were presented as percentage distributution; continuous variables were presented as means±standard deviations. In determination of relations of independent variables associated with neglect and abuse, chi square, Fisher exact test were used as univariate analysis; Logistic Regression Analysis was used as multivariate analysis. RESULTS: A total of 253 old individuals (60.2%) were reached in the study. Average age was 73.6±6.3 (65-94). Of the elders, 65.2% were female, 17.8% had no diploma and 65.2% were married. Among the participants, 2.4% were physically, 22.1% were emotionally, 5.1% were economically, 0.4% were sexually exposed to abuse and 26.1% had any abuse. It was identified that neglect was observed in 22.5% elders by their relatives, 6.7% by caregivers, state neglect was present in 66.8% and 7.9% elders were responsible for self neglect. In Logistic Regression Analysis, abuse was significantly higher in those without diploma (OR=2.65, 95% GA=1.06- 6.62), general health perception in mean-poor ones (OR=2.07, 95% GA=1.03-4.16) and those 4 dependent in daily life activities (OR=2.34, 95% GA=1.08-5.09). Neglect of relatives was observed significantly high in those living alone (OR=2.344, p=0.022, 95% GA=1.133-4.849), not participating in any social activities (OR=2.34, 95% GA=1.13-4.85), not going for doctor's control in the last 6 months (OR=2.26, 95% GA=1.18-4.43) and those with fair-poor health perception (OR=2.13, 95% GA=1.01-4.46). In advanced ages (OR=1.16, 95% GA=1.06-1.27) and males (OR=6.45, 95% GA=1.34-36.51), neglect of caregiver was established to be significantly higher. It was noticed that self neglect was 4.5 times more significant (OR=4.47, 95% GA=1.61-14.17) in those with no social activity compared to those with social activities. Chronic disease presence was determined to be protective against self neglect (OR=0.27, 95% GA= 0.10-0.73). The data of state's neglect were as follows in those who were not retired (OR=2.16, 95 % GA=1.01-4.60), those living in rented houses or children/relatives' houses (OR=2.58, 95% GA=1.05-6.34), those who did not have any social support (OR=3.87, 95% GA=1.49-10.05). CONCLUSIONS and RECOMMENDATIONS: As a result of this study, the abuse and neglect rate in the elderly was found to be high. Therefore, it is important to establish monitoring programmes at home in order to determine the health and social needs of the elderly exposed to neglect anda buse and have an easy Access to services in question. KEYWORDS: Elder, neglect, abuse