Müzik-edebiyat ilişkisi içinde Stravinsky`nin `Divertimento`su üzerine bir inceleme

Abstract

Stravinsky'nin `Divertimento` adlı keman-piyano eserinin kapak sayfasında bulunan `Çaykovski'nin Müzünden ilham edilmiştir` yazısının anlam belirsizliği ilk bakışta okurda kopukluk hissi yaratmaktadır. Bu tezin amacı, o yazıdan yola çıkarak eserin sıra dışı niteliklerini araştırmaktır. Araştırmanın birinci bölümü, yazılı kültürlerde simgesel anlamın iletişimi, sanat eserlerinde öykünmeciliğin rolü ve yazınsal kaynaklarda metinlerarası ilişkiler ele alınarak bu amaca hizmet eden kuramsal bir çerçeve oluşturmaktadır. İkinci bölümde ise Stravinsky'nin karakteristik geçmiş kullanım türlerini inceledikten sonra, `Divertimento`nun 19. yüzyıldan gelen kaynak metinlerinden başlayarak, `Le Baiser de la fee` adlı bale yapıtının oluşması üzerinden, keman-piyano transkripsiyonu haline gelene kadar olan evrim sürecinde bulunan eserler çözümlenmektedir. İlk olarak Hans Christian Andersen'in `Iisjomfruen` adlı öyküsünden uyarlanan bale librettosu incelenmekte, sonra Çaykovski'nin çeşitli piyano ve şan eserlerinden alıntılanan melodilerin sentezinden oluşan `Le Baiser`in müziği mercek altına alınmaktadır. Son olarak `Le Baiser`i keman-piyano transkripsiyonu haline getiren dönüşüm süreçleri ve bunlardan kaynaklanan 'katharsis' etkisi incelenmektedir. Sonuçta `Divertimento,` içinde birbirlerini yansıtarak anlam kazanan çeşitli sanatsal temsil türü fikirlerinin yer aldığı biçimsel yapıdır.

At first glance, the ambiguity of the phrase `Inspired by Tschaikovsky's Muse` printed on the title page of Stravinsky's `Divertimento` for violin and piano creates a feeling of disassociation in the reader. Taking this phrase as a point of departure, the purpose of this thesis is to examine the unusual characteristics of that work. The first chapter lays the groundwork for this task by considering issues such as the communication of symbolic meaning in literate cultures, the role of mimetic representation in works of art and intertextual relations in printed literary and musical sources. After examining Stravinsky's characteristic uses of the past, the remainder of the second chapter is spent in analyzing `Divertimento's` source works from their beginnings in 19th century texts to their full realization in the ballet production `Le Baiser de la fee,` and the evolutionary processes which eventually lead to the final violin-piano transcription. First, the libretto of the ballet from which `Divertimento` is transcribed, an adaptation of Hans Christian Andersen's short story, `Iisjomfruen,` is carefully examined. Then the various melodic quotations from Tchaikovsky's piano and vocal works of which `Le Baiser` is composed are scrutinized. Finally, the cathartic processes of transformation which `Le Baiser` undergoes as it becomes a violin-piano transcription are examined. As a result, more than simply being a ballet shorn of its choreography, stage decor and costumes, `Divertimento` is found to be the structure in which lies a collection of artistic representational ideas which, by reflecting one another, acquire multiple layers of meaning.