İlköğretim 5. sınıf fen bilgisi programının hedeflerine ulaşılabilirlik düzeyinin belirlenmesi, etkili öğretmen özellikleri, sınıf atmosferi ve öğrenci tutumlarının hedeflere ulaşılabilirlik düzeyi üzerindeki etkisi

Abstract

XV ÖZET Bu araştırmada ilköğretim beşinci sınıf Fen Bilgisi programının hedeflerine ulaşılabilirlik düzeyi, etkili öğretmen özellikleri ve öğrencilerin Fen Bilgisi dersine yönelik tutumları, öğrenci ve öğretmen cinsiyetine, öğretmenlerin kıdemi, yaşı ve mezun olduğu okula, sınıf mevcuduna ve okulun bulunduğu sosyo ekonomik çevreye göre anlamlı farklılık göstermekte midir ve öğrencilerin hedeflere ulaşılabilirlik düzeyleri, etkili öğretmen özellikleri konusundaki görüşleri ve Fen Bilgisi dersine yönelik tutumları arasında ne gibi ilişkiler olduğunu incelemektir. Betimsel bir çalışma olan bu araştırmanın verileri, araştırmacı tarafından geliştirilen `İlköğretim 5.sınıf Fen Bilgisi Dersi Başarı Testi`, `Etkili Öğretmen Özellikleri Ölçeği`, `Fen Bilgisi Dersi Tutum Ölçeği` ve `Kişisel Bilgi Formu` ile toplanmıştır. Araştırmanın uygulanması 2001-2002 öğretim yılı içinde gerçekleştirilmiştir, örneklem, alt, orta, üst sosyo ekonomik çevrelerde bulunan ilköğretim okullarından ve özel okullardan seçilen 41 ilköğretim okuluna devam eden 1671 5. sınıf öğrencisi ile bu öğrencileri okutan 51 sınıf öğretmeninden oluşmaktadır. Verilerin çözümlenmesinde SPSS 11.0 istatistik programından yararlanılmış ve Frekans Dağılımı, Aritmetik Ortalama, Standart Sapma, t-istatistiği, Varyans Analizi, Scheffe Testi ve Korelasyon kullanılmıştır. Araştırmanın sonucunda, ilköğretim beşinci sınıf fen bilgisi programının hedeflerine ulaşılabilirlik düzeyi, öğrenci ve öğretmen cinsiyetlerine göre anlamlı farklılık göstermezken, öğretmenlerin kıdemlerine, yaşlarına ve mezun oldukları okullara göre anlamlı farklılıklar bulunmuştur. Yine sınıf mevcuduna göre ve okulun bulunduğu sosyo ekonomik çevreye göre de fen bilgisi programının hedeflerine ulaşılabilirlik düzeyi üzerinde anlamlı sonuçlara ulaşılmışta. Öğrencilerin sınıf öğretmenlerini değerlendirdikleri etkili öğretmen özellikleri ölçeğinden almış oldukları puanların ortalamalarında ise öğrencilerin cinsiyetlerine göre anlamlı farklılıklara ulaşılırken öğretmen cinsiyetlerine göre anlamlı bir fark bulunmamıştır. Öğretmenlerin kıdemleri, yaşlan, mezun oldukları okullar ve okullarınXVI bulunduğu sosyo ekonomik çevreye göre ise öğrencilerin etkili öğretmen özellikleri ölçeğinden almış oldukları puanların ortalamaları arasında anlamlı farklılıklara ulaşılmıştır. Sınıf mevcudu değişkeninin ise öğrencilerin etkili öğretmen özellikleri ölçeğinden almış oldukları puanların ortalaması üzerinde anlamlı bir farka neden olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Öğrencilerin fen bilgisi dersine yönelik tutum puanlarının ortalamaları, öğrenci ve öğretmen cinsiyetlerine, öğretmenin mezun olduğu okula ve okulun bulunduğu sosyo ekonomik çevreye göre anlamlı farklılıklar göstermiştir. Öğretmenlerin kıdemi, yaşlan ve sınıf mevcuduna göre ise öğrencilerin fen bilgisi dersine yönelik tutum puanlarının ortalamaları arasında anlamlı farklılıklar ortaya çıkmamıştır. Okulların bulunduğu sosyo ekonomik çevreye göre araştırmada elde edilen etkili öğretmen özellikleri ölçeği puanlan, fen bilgisi dersine yönelik tutum puanlan ve basan testi puanlan arasındaki ilişkiye bakılmıştır. Buna göre; 0,01 düzeyinde bütün okullara devam eden öğrencilerin etkili öğretmen özellikleri ölçeği puanlan (EÖÖÖ) ile fen bilgisi tutum ölçeği puanlan (FBTÖ) arasında 0,41 ve EÖÖÖ puanlan ile fen bilgisi basan testi puanlan arasında (FBBT) 0,24 düzeyinde bir ilişki olduğu, FBTÖ puanlan ile FBBT puanlan arasında ise 0,21 düzeyinde bir ilişki olduğu görülmüştür. Alt sosyo ekonomik çevrede bulunan okullara devam eden öğrencilerin EÖÖÖ puanlan ile FBTÖ puanlan arasında 0,42 ve EÖÖÖ puanlan ile FBBT puanlan arasında 0,34 düzeyinde bir ilişki olduğu, FBTÖ puanlan ile FBBT puanlan arasında ise 0,27 düzeyinde bir ilişki olduğu görülmüştür. Orta sosyo ekonomik çevrede bulunan okullara devam eden öğrencilerin EÖÖÖ puanlan ile FBTÖ puanlan arasında 0,43 ve EÖÖÖ puanlan ile FBBT puanlan arasında 0,30 düzeyinde bir ilişki olduğu, FBTÖ puanlan ile FBBT puanlan arasında ise 0,1 1 (p<0.05) düzeyinde bir ilişki olduğu görülmüştür. Üst sosyo ekonomik çevrede bulunan okullara devam eden öğrencilerin EÖÖÖ puanlan ile FBTÖ puanlan arasında 0,41 ve EÖÖÖ puanlan ile FBBT puanlan arasında 0,31 düzeyinde bir ilişki olduğu, FBTÖ puanlan ile FBBT puanlan arasında ise 0,28 düzeyinde bir ilişki olduğu görülmüştür.XVİİ Özel okullara devam eden öğrencilerin EÖÖÖ puanlan ile FBTÖ puanlan arasında ise 0,41, FBTÖ puanlan ile FBBT puanlan arasında ise 0,31 düzeyinde bir ilişki olduğu görülmüştür. Ancak özel okullarda EÖÖÖ puanlan ile FBBT puanlan arasında anlamlı bir ilişki bulunamamıştır.

XVİİİ ABSTRACT In this research the aim was to investigate whether; the level of achivment in the science curriculum objectives in the 5th graders, the characteristics of an effective teacher, and the attitude of the students towards Science declare a significant difference according to; the gender of the students and teachers, the experience of the teachers, the age and the graduated school of the teachers, class size and the socio-economic environment that the school is located; and to search about the interactions between the students' level of achivement of the objectives, their opinions about the characteristics of effective teachers, and their attitudes towards Science. In this descriptive study, the data of the research is collected by `The Achivement Test of Science in the 5th Graders in the Elementary School`, `The Characteristics of Effective Teachers Scale`, `Attitude Towards Science Scale` and `Personal Information Form` which are designed by the researcher. The application of the study was done in the educational year of 2001-2002. The sample consisted of 1671 5th grade students,41 schools and 51 class teachers that were selected from schools which located in low,middle and high socio-economic areas and private schools. In the analysis of the data; with SPSS 11.0 Statistical Program, Frequency,Arithmetic Mean, Standard Deviation,t-Statistics, Variance of Analysis, Scheffe Test and Correlation were used. As a result of this research, it was found that the level of achivement in the objectives of Science curriculum did not show any difference according to the gender differences between the students and the teachers where as it did according to the experience level, age,the graduated schools, class size and the socio-economic environment that the school is located. The students' average scores from the characteristics of effective teacher scale show that there was a significant difference according to the gender difference ofXIX the students, the experience level of the teachers, their ages, their graduated schools and the socio-economic environments that the schools are located. It was also found that, the gender of the teachers, and the class size did not show a significant difference. The students' average scores from the attitude towards Science show that there was a significant difference according to the students' and the teachers' gender, the graduated school of the teacher, and the socio-economic environment that the school is located. It was also found that the experience level of the teachers, their ages, and the class size did not show a significant difference. The interaction between the scores of the characteristics of effective teachers scale,the scores of the attitude towards science, and the scores of the achivement test results according to the socio-economic environment that the school is located was investigated. According to this at the level of 0.01, it was found that there was a correlation of ; 0.41 between the characteristics of effective teacher scale (CATS) and the attitude towards science scale (ATSS), 0.24 between CATS and science achivement test (SAT), 0.21 between ATSS and SAT. It was found that the correlation between the scores of CATS and ATSS was 0.42 ; between CATS and SAT it was 0.34, between ATSS and SAT it was 0.27 in the students attending schools that are located in the low socio-economic environment. It was found that the correlation between the scores of CATS and ATSS was 0.43 ; between CATS and SAT it was 0.30, between ATSS and SAT it was 0.11 (p<0.05) in the students attending schools that are located in the middle socio economic environment. It was found that the correlation between the scores of CATS and ATSS was 0.41 ; between CATS and SAT it was 0.31, between ATSS and SAT it was 0.28 in the students attending schools that are located in the high socio-economic environment. It was found that the correlation between the scores of CATS and ATSS was 0.41 ; between CATS and SAT it was 0.31, and no significant difference was found between ATSS and SAT in the students attending private schools.