Doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının istihdam etkisi: Türkiye çimento sektörü örneği

Abstract

Bu çalışmanın amacı, Türkiye çimento sektöründe 2000 – 2015 yılları arasında gerçekleşen doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının istihdam üzerindeki etkilerini ortaya koymaktır. Bu amaç doğrultusunda 2000 – 2015 döneminde sektörde gerçekleşen yatırımların istihdam üzerindeki net etkileri ekonometrik model kurularak analiz edilmiştir. Ayrıca yatırımların istihdam üzerindeki nitel etkileri, istihdamın kalitesi üzerine etkileri ve sosyo – ekonomik etkileri; sektörde bu süreçte imzalanmış toplu iş sözleşmelerinin incelenmesi, sektördeki gelişmelerin bütün ayrıntılarıyla yer aldığı Beton Dünyası Dergisinin bütün sayılarının taranması ve sektörün sosyal tarafları olan Türkiye Çimento Müstahsilleri Birliği, Türkiye Çimento İşverenleri Sendikası, Türkiye Çimse – İş Sendikası ve Cam Keramik – İş Sendikasının yarı yapılandırılmış mülakat formları ile görüşlerinin elde edilmesi suretiyle incelenmiştir. Gerçekleştirilen analiz ve değerlendirmeler sonucunda doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının 2000 – 2015 döneminde çimento sektöründe net istihdam üzerinde olumsuz etkileri olduğu tespit edilmiştir. Bunun yanında iş sağlığı ve güvenliği bilinç ve kültürünün çok uluslu şirketlerin yaklaşımları sayesinde oluştuğu ve geliştiği, ayrıca sektörde `insan odaklı` yaklaşımın kaynağının çok uluslu şirketler olduğu, ürün çeşitliliğinin sağlanması ve büyük yatırımlar için kaliteli ürünlerin üretilebilmesinin arkasında da çok uluslu şirketlerin yatırımlarının yattığı görülmüştür. Bu doğrultuda sektördeki doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının 2000 – 2015 döneminde net istihdam üzerinde olumsuz, ancak nitel istihdam ve istihdamın kalitesi üzerinde olumlu etkileri olduğu gibi sosyo – ekonomik etkilerinin de olumlu olduğu tespit edilmiştir. Bu çerçevede doğrudan yabancı sermaye yatırımlarına yönelik politika önerileri geliştirilirken, istihdamın kalitesi ve sosyo – ekonomik olumlu etkileri koruyucu ve geliştirici, net istihdam üzerindeki olumsuz etkileri ise ortadan kaldırıcı politika önerilerinin geliştirilmesi gerekliliği ortaya konulmuştur. Bu doğrultuda geliştirilecek politika önerileri ile istihdam üzerinden refaha erişim sağlanması paradigması zedelenmeyecek diğer yandan erişilen istihdam imkanlarının da `insan onuruna yakışır` olması söz konusu olabilecektir.

The purpose of this study is to determine the effects on employment of Turkey, foreign direct investment realized between 2000 – 2015 in the cement sector. For this purpose, the net effects of the investments in the sector during 2000 - 2015 period were analyzed by establishing an econometric model. Moreover, the qualitative effects of investments on employment, the effects on the quality of employment and socio - economic effects investigated by; collective bargaining agreements signed in this process, screening the `Cement and Concrete World` magazine which contain all the details of developments in the sector, and also obtaining the opinions of the social partners of the sector Turkey Cement Manufacturers Association, Turkey Cement Employers 'Association, Turkey Cement Workers Union and Pottery and Glass Workers' Union by semi-structured interview forms. As a result of the analyzes and evaluations carried out, it has been determined that direct foreign capital investments have negative effects on net employment in the cement sector in the period of 2000 - 2015. It has also been seen that multinational corporations are behind the creation and development of business health and safety awareness and culture through the approach of multinational corporations as well as the fact that multinational companies are the source of the `human-focused` approach in the sector, ensuring product diversity and producing quality products for large investments. In this respect, it has been determined that the direct foreign capital investments in the sector have negative effects on net employment in the period of 2000 - 2015, but the positive effects of qualitative employment and the quality of employment are also found to be positive. While developing policy recommendations for foreign direct investment in this framework, it has been suggested that the quality of employment and the negative impacts on net employment should be improved and proposals for lifting policies should be developed to protect and improve positive socio - economic impacts. The policy proposal to be developed in this direction and the paradigm of providing access to welfare on employment will not be hurt, on the other hand, the employment opportunities attained will also be `decent work`.