Eşref Edib Fergan`ın hayatı ve Türk basın tarihindeki yeri

Abstract

Meşrutiyet döneminin en önemli fikir akımlardan biri de İslâmcılıktır. Genel olarak ?İttihad-ı İslâm? düşüncesi çevresinde toplanan fikir adamları, bu düşünceye katkılar da sağlayarak daha da ileri gitmesi için çaba göstermişlerdir. Bu dönemde, özellikle modern İslâm düşüncesinin önderleri kabul edilen, Cemaleddin Afgani ve onun öğrencisi olan Muhammed Abduh'un belirgin etkileri görülecektir.Bu akımın Osmanlı Devlet'indeki en önemli savunucularından biri de Eşref Edib'tir. Edib, aynı fikirde olduğu düşünce adamlarıyla bir araya gelerek, uzun bir yayın hayatına girecektir. Tezimizin konusu da budur. Eşref Edib uzun yaşamına rağmen üzerine fazla çalışma yapılmamış, daha çok arka plânda kalmış, dergileri daha ön plana çıkmıştır. Eşref Edib, dergileri zaman zaman kesintiye uğramış olsa da, ideolojisinin gücüne inanarak yoluna devam etmiştir.Giriş bölümünde; Kaynaklar ve araştırmalar üzerine bir değerlendirme yapılmış, Eşref Edib'in ailesi, doğumu, eğitim hayatı, entelektüel çevresi hakkında bilgi verilmiştir. Birinci bölümde, II. Meşrutiyet dönemi siyasi ve fikir yapısı incelenmiş, İslâmcılık düşüncesi üzerinde durulmuştur. İkinci bölümde; Sırat-ı Müstakim, Sebilürreşad ve Laiklik, Nurculuk, İslâm-Türk Ansiklopedisi üzerinde durularak, Eşref Edib'in Milli Mücadele yılları ve İstiklâl Mahkemeleri süreci anlatılmıştır. Üçüncü bölümde; Eşref Edib'in İslâm-Türk Ansiklopedisi'nde yazılarına yer verilerek, hakkında yazılan ansiklopedi maddelerinden ve tezlerden bir derleme yapılmıştır.Umarız ki bu tez, ileride bu konu hakkında çalışma yapan araştırmacılara küçük bir ipucu sunabilsin.

Pan-Islamism is one of the most significant streams of thought in the Constitutional Monarchy Period. Generally, the intellectuals coming together around the idea of ?Islam Union? (İttihad-ı İslam) strived to promote this idea by making contributions to this idea. In this period, especially Cemaleddin Afgani and Muhammed Abduh who are accepted as the leaders of Modern İslâm ideology had great influences.Another important advocate of this movement was Eşref Edip in the Ottoman Empire and then in the Turkish Republic. Edib, would get together with the intellectuals that he fell into line with and begin his long publishing life, which constitutes the topic of this dissertation. Eşref Edib, despite his long life, is an intellectual who took a backseat and who was not studied thoroughly. His publishings come into prominence more than he did. However, although his magazines discontinued sometimes, he proceeded on his way believing in the strength of his ideology.In the introduction of the dissertation, an evaluation of references and surveys takes place, in addition some information is given about Eşref Edip?s family, his birth, education life and his intellectual environment. In the first chapter; the political and ideological structure in the II.Period of Constitutional Monarchy is analysed and the idea of Islamism is dwelled upon. In the second chapter; ?Sırat-ı Müstakim?, ?Sebilürreşad?, ?Sebilürreşad? and Secularism?, ?Nurculuk?, the Encyclopedia of Islam-Turk(İslâm-Türk Ansiklopedisi) are looked through and the War of Independence years of Eşref Edip and the Independence Tribunals are reviewed. In the third chapter; You could find a collection from other disstertations and encyclopedia entries about Eşref Edib and the entries in the Encyclopedia of Islam-Turk (İslâm-Türk Ansiklopedisi) which was written by him.Hopefully, this dissertation would present a small hint for the researchers that would study this topic in the future.