Bir devlet teşebbüsü olarak Osmanlı Demiryolları, İzmit-Ankara demiryolu projesi, 1873-1875

Abstract

Bu çalışma, dünya ve 1870'lere kadar Osmanlı devletinde var olan demiryolu gelişimini ayrıntılı bir şekilde vererek 1873-1875 yılları arasında devlet eliyle inşa edilmeye çalışılan İzmit-Ankara Demiryolu projesini karşılaştırmalı olarak incelemektedir. Başbakanlık Osmanlı Arşivi'ndeki belgelerle dönemin süreli yayınları ayrıntılı bir şekilde taranıp, ikincil kaynaklar da göz önünde bulundurularak İzmit-Ankara Demiryolu projesinin diğer demiryollarıyla kararlaştırılması, keşif çalışmaları ve inşa süreçleri açıklanmaktadır. Bununla beraber demiryolu inşası için gerekli idari ve bürokratik yapının kuruluşu, malzemenin temini, çalışanların durumu, güzergâh üzerinde yer alan emlak ve arazinin kamulaştırılması gibi bazı hususlara değinilmektedir. Konuyla ilgili önemli bazı istatistikî veriler ve hususlar düzenlenen tablolar aracılığıyla sunulmuştur.Bu çalışmayla birlikte hemen hemen bütün göstergelerinde yabancı ülkelere bağımlı hale gelmeye başlayan Osmanlıların böyle ciddi bir kararı neden ve nasıl alabildiğini ve neticede istenilen hedeflere neden ulaşılamadığı değişik yönlerden incelenerek izah edilmeye çalışılmaktadır. Bu çalışmanın sonuçları göstermektedir ki Osmanlı Devleti, 1871 yılında geniş bir coğrafyada bir devlet teşebbüsü olarak demiryolu inşası kararı aldığında onu bu yönde motive edecek birçok ekonomik, siyasi, idari, askeri-stratejik gerekliliklere sahipti. Buna rağmen 1875 yılı ortalarında çalışmaların tamamen durması ve istenilen hedeflere ulaşılamamasında ise ekonomik, idari, siyasi ve askeri krizler etkili olacaktı. Anahtar Kelimeler: Demiryolu, İzmit, Ankara, Eskişehir, Osmanlı Demiryolları, Devlet Teşebbüsü

This study presents a comparative perspective on the İzmit-Ankara Railway project, which was aimed to be constructed as a state enterprise between the years 1873-1875, and it scrutinizes the railway developments all over the world and in the modernizing Ottoman Empire until 1870s. It attempts to understand the decision making, infrastructure examination, and the construction processes of the İzmit-Ankara Railway project by mostly referring to the related accessible primary sources in the Ottoman Archive (İstanbul) and the periodicals of the time. It also focuses on the certain issues such as the making of the administrative and bureaucratic units, the material acquisition, and the expropriation of the necessary land and estates that were essential to railway construction. In an attempt to concretely clarify its objectives, it efficiently benefits from statistical data and explanatory charts.As one of the fundamental arguments discussed throughout all the chapters, this study particularly aims to expound the reasons why and how the Ottomans could make such a big decision while she was becoming more dependent upon foreign states in certain industries, and eventually her failure to manage projected objectives. The outputs of this study arguably offer that the Ottoman Empire had all the necessary economic, political, administrative, military, and strategic motivations when she made the decision to construct a railway project extending over such a wide geography in 1871. However, economic, administrative, and military crisis would be influential on stopping construction operation completely, and the failure to achieve the desired objectives.Keywords: Railway, Railroad, Izmit, Ankara, Eskişehir, Ottoman Railways, State Enterprise