XIX. yüzyıl Uşak para vakıfları

Abstract

Vakıflar, insanların yararına olan bir hizmetin var olması ve düzenli şekilde devam etmesi için bırakılan mallar vasıtasıyla kurulmaktadır. Tarih boyunca devletlerin ulaşamadığı alanlara hayır sahipleri vakıflar eliyle sosyal, dinî, ekonomik, kültürel vs. pek çok alanda hizmet götürülmesini sağlamışlardır. İnsanların faydalanması için belirli bir malın gelirinin vakfedilmesiyle oluşan vakıflara para vakıfları denilmektedir. Türk-İslâm devletlerinde para vakıfları kurulmasına izin verilmiş ve bu vakıflar vasıtasıyla ihtiyaç sahibi kimselere hizmet götürülmesi sağlanmıştır. Para vakıfları, diğer illerimizde olduğu gibi çalışma konumuz olan Uşak ilinde de sosyal, dinî, ekonomik ve kültürel hayatta uzun yıllar etkili biçimde rol oynamışlardır. Çalışmamızın temel kaynağı da XIX. yüzyıl Uşak ili para vakıflarına ait olan vakfiyelerdir. Çalışmada, XIX. yüzyıla ait olan kırk altı adet vakfiye, bu vakfiyelerin orijinal metinlerinin kopyaları, transkripsiyonları ve özetlerine yer verilmiştir. Vakfiye metinlerinden Uşak ili için vakıf kurumunun işleyişini, toplum hayatındaki yerini ve önemini anlamak mümkündür. Çalışmamızın değerlendirme bölümünde Uşak ili vakfiyelerinden elde edilen bilgilere yer verilmekte, incelenen vakıflar çeşitli gruplandırmalara tâbi tutulmaktadır. Bu bölümde vakfiyelerden aynı deftere kayıtlı olanlarla aynı kâtibin kaleme aldıkları, aynı yerde kurulmuş olan ve aynı hizmet alanındaki vakıflar gruplandırılmışlardır. Ayrıca vakfiyelerinde mübarek gün ve gecelerin geçtiği vakıflar belirtilmiş ve metinlerde yer alan köy isimlerine de değinilmiştir.Çalışmada yer alan vakfiyeler sayesinde XIX. yüzyıl Uşak ili toplum hayatı hakkında pek çok bilgi elde edilmektedir.Anahtar Kelimeler: Vakıf, Vakfiye, Uşak Vakıfları, Uşak Vakfiyeleri, Para Vakıfları

Foundations are established to exist or continue a service for the benefit of people regularly whereby the properties that are left. Throughout history, benefactors provided to bring services to places that states couldn't reach by favour of the foundations in the social, religious, economical, cultural etCilt: fields.The foundations that are formed by donating a property's revenue are named money foundations. Establishing money foundations is permitted in Turkish-Islamic states and by favour of these fundations bringing services to people who needs help is provided. Money foundations in Usak, subject of our study, like in the other cities, have a role efficiently in the social, religious, economical and cultural life for many years. The main source of our study is endowments belong to Usak money foundations in the 19th century. Our study includes 46 endowments belong to 19th century, the copies, transcriptions and abstracts of these endowments' original texts. Understanding the functioning, the place and significance of the foundations in the community life is possible from the endowments' texts.The evaluation part of our study includes the informations that are obtained from Usak endowments, the studied foundations are subjected to various classifications. In this part, the endowments that are registered to the same book, written by the same clerk, the foundations that are established in the same place, in the same service area are classifed. Also the foundations which have endowments that include blessed days and nights are indicated and the names of the villages in the texts are mentioned.Under favour of endowments in the study we can have lots of information about the 19th century Usak community life.Keywords: Foundation, Endowment, Foundations of Usak, Endowments of Usak, Money Foundations.