Dırâr B. Amr ve İslam mezhepleri ile ilgili görüşleri

Abstract

İlk dönem İslam mezhepleri ve fırkalarının oluşum, gelişim ve isimlendirilmesinde ilk zamanlarda Mu'tezile fırkasının içerisinde olan Dırâr b. Amr'ın büyük bir etkisi vardır. İlk Mu'tezili düşünürlerden sayılan Dırâr b. Amr, ortaya çıkmış olan İslam mezheplerinin olumlu veya olumsuz görüş ve bakışlarını dile getiren ve bu mezhepleri isimlendiren ilk mezhep düşünürüdür. İslam mezhepleri alanında her ne kadar Şehristani `el-Milel ve'n-Nihal`, Eş'âri `Makalati'l-İslamiyyin`, Bağdadi `el-Fark Beyne'l-Firak`, İbn-i Hazm `el-Fasl fil-Milel vel-Ehvai ve'n-Nihal` gibi düşünürler ve eserler biliniyorsa da aslında mezheplerin ilk yorumcusu ve isimlendiricisi Dırâr b. Amr ve yazdığı `Kitabu't-Tahriş` isimli eseridir. Bu tezimizde Mu'tezile akımının ilk dönem öncü isimlerinden sayılan Dırâr b. Amr'ı, kendisinden miras kalan `Kitabu't-Tahriş` adlı eseri çerçevesinde cevapladığı bir takım soru ve bilgilerden yola çıkarak tahlil etmekteyiz. Bu çalışmamızla Dırâr b. Amr'ın ilk dönem İslam düşünce mezhepleri ile ilgili görüş ve bakışları ortaya çıkacaktır. Aynı zamanda bazı düşünürlerin Dırâr b. Amr'ın tarihi düşüncelerini doğru/yanlış şeklinde istismar etmeleri ve kendisine isnad ettikleri olumlu ve olumsuz yakıştırmalar da ortaya çıkarılacaktır. Ayrıca bu çalışmayla, mezheplerin arka planı ve doğuş sebepleri hakkında ipuçları elde edilmeye çalışılmıştır. Çalışmamız dönemsel çalışma ve kişi odaklı olduğundan ilk dönemlerde mezhep ve kişilerin görüşünü ortaya çıkarmaktadır. Tez çalışmamız iki bölümden oluşup, birinci bölümde Dırâr b. Amr'ın yaşadığı çevre, dönemin iktidar güçleri, Irak'ın sosyo kültürel yapısı, yazarın hayatı ve eserleri çerçevesinde olup, ikinci bölümde ise Dırâr b. Amr'ın dönemin mezhepleri ile ilgili düşünceleri ve yaklaşımı, Mu'tezile içerisindeki konumu ve kelami görüşleri ele alınmıştır.

Dirar b. Amr who was in the Mu'tazilla's party at the beginning had a big impact on entitling, formating and developing of Islamic sects and parties. As being one of the earliest thinkers of Mu'tazillis he was the first thinker who was criticing the sects negatively or positively and also entitling these sects. Although in the field of Islamic sects widely known are `El Milel ve'n Nihal`, Makalati'l-İslamiyyin`, Bağdadi `el-Fark Beyne'l-Firak`, İbn-i Hazm `el-Fasl fil-Milel vel-Ehvai ve'n-Nihal` and their works, in fact the first interpreter and entitler was Dirar b. Amr and his work `Kitabu't-Tahriş`.This thesis analysises Dirar b. Amr work Kitabu't Tahriş and some of the answers he gave based on his book.This study will reveal Dirar's ideas and sighs about early Islamic sects and also help to reveal exploitation of some thinker views about Dirar's ideas.Also this thesis tries to gain clues about the backround and birth of the sects. This thesis is periodic and individual and uncovers early sects and views. The thesis consists of two parts. In the first part we deal with Dirar b. Amr's neighboor hood, the periods goverment Powers, Irag's society and culture structures, his life and works. In the second part his views and approach to the period's sects and his position in the Mu'tazila.