İstanbul`un tarihi korularının değerlendirilmesi

Abstract

Geçmişten günümüze kadar uzanan zaman içinde, insan eliyle düzenlenerek dikimi yapılmışbitkilerden oluşan; içerdiği bu bitkilerin yıllar içinde büyümesiyle şehrin dokusuna önemliölçüde renk katmış olan; toz tutması, oksijen üretmesi ve zararlı karbon gazlarını absorbeetmesiyle doğaya, oluşturduğu siluet etkisiyle turizme ve çevrelerindeki çarpık yapılaşmayakarşı sarıp sarmaladığı insanların rekreasyon gereksinmelerine olan faydaları, korularımızınne kadar önemli olduklarını gösteren nedenlerden bazılarıdır.İstanbul kentinin yoğun iş ve konut yerleşimi olan alanlarına baktığımızda yeşil dokununbüyük bir kısmını, tarihten günümüze ulaşabilmiş koruların oluşturduğu görülmektedir.Geçmişte saray bahçesi, avlusu veya av sahası olarak kullanılan korular, iskanlaşan kenttegünümüze kadar ulaşabilmiş, kentin çirkin yapıları arasına sıkışmış yapay orman parçalarıolarak varlıklarını devam ettirmiştir. Bu çalışmanın amacı İstanbul'un tarihe şahitlik etmişdoğal ve turistik hazinesi olan korularının sürekliliğini tehdit eden faktörleri tespit ederekgelecekte de var olmalarını sağlayacak teknik ve idari konularda öneriler getirmektir.6 ana bölümden oluşan çalışmanın birinci bölümde araştırmanın amaç, kapsam ve yöntemibelirtilmiştir.İkinci bölümde, park, bahçe, orman ve koru kavramları üzerinde durulmuştur.Üçüncü bölümde, Osmanlı döneminden günümüze kadar geçen süre içinde İstanbul'da varolan bahçe ve korularla ilgili tarihsel süreç incelenerek günümüze ulaşan tarihi korularınmevcudiyeti araştırılmıştır. İstanbul'un tarihi koruları, geçmişten günümüze kadar geçirdiğigelişim süreci içinde kullanım şekline göre bazı dönemlerde bahçe veya park kavramlarıylaanılmışlardır. Bu nedenle çalışmada, koruların tarihsel gelişimi incelenirken İstanbul'un tarihiçindeki bahçe varlığına da değinilmiştir.Dördüncü bölümde, günümüze ulaşan tarihi korulardan İ.B.B. mülkiyetinde olanAbrahampaşa, Hidiv, Büyükçamlıca, Küçükçamlıca, Emirgan, Fethipaşa, Gülhane, Yıldız,Florya Atatürk Korularının, kuruluş dönemlerinden günümüze kadar olan süre içindekigelişim ve kullanım biçimleri ile özel kullanımdan kamu kullanımına açılış süreçleri vegünümüzdeki durumları koru başlıkları altında değerlendirilmiştir.VBeşinci bölümde, İ.B.B. mülkiyetindeki kamuya açık tarihi koruların planlanması veişletilmesi ile ilgili kriterlerin belirlenmesi amacıyla bu koruların günümüzdeki durumuincelenmiş, bu inceleme sırasında, flora ve fauna yapısı, içerdikleri tesisler, işletmeler,fonksiyon üniteleri, gerçekleştirilen sosyal etkinlikler, içerdikleri tarihi yapılar ele alınmış, bualanların korunması için alınan hukuksal tedbirler sıralanmış ve bu tedbirler ileuygulamalarının irdelemesi yapılmıştır. Koruların flora yapısı incelenirken ana dokuyuoluşturan ağaç ve ağaçcık türleri, koruların genelindeki mevcudiyet durumları açısından elealınmış ve koruların genelinde bulunan türlerin özelliklerine kısaca değinilmiştir. Çalışmadaayrıca korularda ele alınan konularla ilgili olarak fotoğraflar çekilmiştir.Son bölüm olan altıncı bölümde ise çalışmada elde edilen sonuçlar ve öneriler ortayakonmaya çalışılmıştır.Geçmiş dönemlerin yaşayış şeklini bize anlatan ve canlı müze niteliğinde olan tarihi korularınvarlıklarının sürdürülebilmesi için, öncelikle zaman içinde oluşmuş ekolojik dengenin, florave fauna yapısının korunarak devamının sağlanması gerekmektedir. Çevresel etki nedeniylemeydana gelen yapısal bozulmalar ve koru varlığının, içerdiği ağaçların ömürleriyle sınırlıkalması, belli dönemler halinde hazırlanacak teknik planlar ışığı altında yapılacak müdahaleve işlemlerle kısmen de olsa engellenebilir. Korularda uygulanan işletme ve kullanımşekillerini yeniden ele almak ve kullanıcılar için, özellikle piknik amaçlı yeni yeşil alanlaroluşturmak, tarihi önemi olan bu değerlerimizin üzerindeki kullanıcı baskısını hafifletenönlemler olarak sayılabilir. Bütün bu teknik ve idari uygulamalarla birlikte, mevcut yasaldüzenlemelerin yeniden gözden geçirilmesi, yetki karmaşası yaratan çoklu denetiminsadeleştirilmesi ve eksik tarafların tamamlanması da alınabilecek bir diğer önlem olaraksayılabilir.Anahtar Kelimeler: İstanbul, tarihi korular, koruma ve sürdürülebilirlik.VI

In the time till up to now, plants which are consisted of by arranging and planting bymankind, made a great coherence to the tissue of the city by growing up in years, by obtainingdust, producing oxygen, and absorbing hazardous carbon gasses, tourism by creating asilhouette affection, supporting benefits to the recreation requirements of the residents wholive in the asymmetric developed cities, some of the reasons, how important our groves.When we take a fresh look to the dense business and resident areas of Istanbul, it is seen that,most of the green areas are consisted of the historical groves that inherited us from the history.In the past, groves that used as, palace garden, court or hunting place, now continuing theirexistence as artificial forest pieces, which squeezed the ugly structures of the city. Thepurpose of this study is, determining the factors which thread sustainability of groves that isalways has a testimony of nature and being a touristic treasure and bringing them sometechnical and management suggestion to be have existence in the future.The study which consisted of 6 main sections, it is indicated study?s purpose, concept andmanagement in the firs section.Park, garden, forest and grove concepts are mentioned in the second part.In the third part, it is studied that the existence of historical groves by determining historicalperiod which is interested in garden and groves that are in Istanbul at the time from Ottomantill now. According to using way, the groves named as garden or park in the developmentperiod from past till now. For this reason while researching the historical development of thegroves, the garden existence of Istanbul is also mentioned with the groves.In the forth part, the historical groves under the responsibility of the MetropolitanMunicipality of Istanbul (Abrahampaşa, Hidiv, Büyükçamlıca, Küçükçamlıca, Emirgan,Fethipaşa, Gülhane, Yıldız, Florya Atatürk) are examined on the usage way, historicaldevelopment of them and how they become public areas in the time.In the fifth part, for identifying planning and operating criteria of the historical groves whichare open to the public and under the responsibility of the Metropolitan Municipality ofVIstanbul, present situations of them are studied. Flora and fauna, included facilities, functionunits, social activities, included historical buildings, legislative precautions for protection ofthe groves are examined. The features of the trees, which mostly faced in these groves, areindicated and also photos of them are taken.In the last part of the study, the results and suggestions are given.Key words: Istanbul, historical groves, protection and sustainability.VI