Erzurum Çat ilçesinde tarihi ve arkeolojik araştırmalar

Abstract

Anadolu; Asya, Avrupa ve Afrika kıtalarını birbirine bağlayan bir kavşak niteliğindedir. Bu nedenle geçmişten günümüze, tarihe yön veren medeniyetlere ev sahipliği yapmış, amansız mücadelelere, savaşlara tanıklık etmiş, yeni ufuklara yol alanlara köprü olmuş, yurt edinenlere yurt olmuştur. Bu coğrafyanın noktalarından biri olan Erzurum, İran ve Kafkaslar üzerinden Anadolu'ya uzanan tarihi ve ticari yolların üzerinde yer almaktadır. Aynı zamanda, Anadolu topraklarının doğusundaki en önemli ve en müstahkem kaledir.Çalışma sahamız Erzurum'un Çat İlçesi, Fırat Nehri'nin kollarından biri olan, Karasu Nehri'nin Yukarı Karasu Havzası'nda Erzurum, Erzincan ve Bingöl illerinin geçiş güzergâhında yer almaktadır. Bulunduğu konum itibariyla, doğudan (Orta Asya ve Kafkaslar) gelen yolları, Anadolu'nun güneyine bağlayan en kısa ve en önemli noktalardan biridir. Araştırmasını yaptığımız merkezlerde ele geçen veriler ışığında, bölgenin Tunç Çağı'ndan itibaren yerleşim gördüğü anlaşılmaktadır. Bölge Karaz Kültürü'ne ev sahipliği yapmanın yanı sıra, kültürün doğal yollarla güneye taşınması noktasında da önemli bir yere sahiptir. Bölge, tarihi çağlarda Hayaşa Krallığı, Dayaeni/Diauehi ve Urartu Krallığı hâkimiyeti altına girmiştir.Bölgede yapılan yüzey araştırmaları neticesinde; 16 Kale, 2 Höyük, 1 Sulama Göleti, 2 Mezarlık, 3 Yerleşim Yeri, 1 Gözetleme Kulesi, 1 Kurgan ve 10 Kültür varlığı tespit edilmiştir. Bu merkezler İlk Tunç Çağı, Demir Çağı, Orta Demir Çağı (Urartu) ve Orta Çağ özelliği yansıtmaktadır.

Anatolia has the characteristic of being an intersection connecting the continents of Asia, Europe and Africa. For this reason, it has hosted civilizations that gave direction to history from past to present, witnessed relentless struggles, battles; it became a bridge to those who led new horizons and it became a homeland for those who adopted it. Erzurum, which is one of the most important key points of this geography, is located on the historical and commercial roads extending from the interior of Anatolia through Iran and the Caucasus to the west. At the same time it is the most important fortress of the defense line of the Anatolian territories.The Çat district of Erzurum, which is the site of our study, is located on the transition route of Erzurum, Erzincan and Bingöl provinces in the Upper Karasu Basin of the Karasu River, one of the branches of the Euphrates River. By its location it is one of the shortest and most important routes connecting the roads from the east (Central Asia and Caucasus) to the south of Anatolia. In the light of the data collected in the centers that we detected in the site of our study, it is understood that the region has been inhabited since the Bronze Age. The region has an important place in terms of moving the culture to the south by natural means as well as being home to the Karaz Culture. The region fell under the rule of the Kingdom of Hayasa, Dayaeni / Diauehi and the Kingdom of Urartu in ancient ages.As a result of the surface explorations conducted 16 Fortresses, 2 Mounds, 1 Irrigation Pond, 2 Cemeteries, 3 Settlements, 1 Observation Tower, 1 Kurgan and 10 Cultural assets were detected. The centers detected reflect the characteristics of the Early Bronze Age, Iron Age, Middle Iron Age (Urartu) and the Middle Ages.