İslam Hukukunda menfaatin tazmini

Abstract

İslam hukukunun en temel ilkelerinden birisi, insanların birbirleri ile olan ilişkilerinde karşı tarafa zarar vermemeleridir. Karşı tarafın herhangi bir şekilde zarara uğratıldığı durumlarda ise, verilen zararın mümkün mertebe telafi edilmesi gerekir. Araştırmamızın amacı karşı tarafa verilen zararlar içerisinde sayılabilecek olan menfaatin tazmini ile ilgili İslam hukukçularının görüşünü belirlemek ve kaynaklardaki görüşler ışığında günümüzde meydana gelen bazı konuları ele almaktır. Konu ele alınırken öncelikle naslarlara müracaat edilmiş ardından da fukahânın bu husustaki görüşlerine değinilerek değerlendirmeler yapılmıştır. Araştırmada ilk olarak tazminat hukukuna dair genel bilgiler verdik. Ardından menfaat ve menfaat içerikli uygulamaları, menfaat kavramı ile ilgili Kur'ân ve sünnetteki bilgileri ve konunun fıkıh literatüründeki algılanma ve yorumlanma biçimleri ele alınmıştır. Böylelikle fıkhın bütünlüğü içerisinde menfaatin konumu belirlenmeye çalışılmıştır. Çalışmanın son bölümü ise menfaatin tazmini konusuna ayrılmıştır. Burada gasp ve itlaf durumunda genel olarak tazmin hükümlerinden bahsettikten sonra, her iki durumda menfaatin kayba uğraması ile ilgili fukahânın görüşlerine değinilmiştir. Daha sonra menfaatin tazmini ile ilgili görüşler verilerek değerlendirmeler yapılmıştır. Son olarak menfaat ve menfaatin tazmini ile ilgili elde edilen veriler ışığında modern dönemde menfaat ve tazmini ile alakalı olan bazı konulara değinilmiştir. Çalışmamızı, menfaatin tazminine dair elde ettiğimiz sonuçları ve bunların günümüzde nasıl değerlendirilmesi gerektiği ile ilgili önerilerimizi sunarak tamamladık.Sonuç olarak menfaatin mal olmadığı görüşü kabul edilmekle birlikte, menfaatin zarara uğradığı hallerde, duruma bağlı olarak (vakıf malı, yetim malı ve mu'addün li'l-istiğlâl olan mallarda) tazmini cihetine gidilmesinin uygun olacağı görüşü kanaatimizce daha isabetlidir.Anahtar Kelimeler: Tazminat, Muhtemel Menfaat, Muhtemel Kâr, Menfaatin Tazmini.

One of the most basic principles of the Islamic law is that one should not harm another in people's relations with each other. In cases where the opposite party has been harmed one way or another, the harm inflicted on them must be compensated. The purpose of the present study is to determine the views of Islamic law scholars on the compensation of benefit on the opposite party in the framework of harms inflicted on the opposite party and to handle some relevant issues that arise in the present day in the light of views in the sources. During the discussion of the issues, we primarily referred to nas (Quran and hadith) and then consulted the views of scholars of İslamic jurisprudence to make our conclusions. As a first step in the present study, general information concerning the law of compensation is provided. Subsequently discussed are Quran- and hadith-based judgements about the concept of benefit and benefit-relevant practices and the ways that the issue is perceived and interpreted in the literature of İslamic jurisprudence. Thus we make an attempt to determine the place of benefit in the general landscape of İslam jurisprudence. The last section of the study is allocated to the compensation of benefit. Here a general discussion of laws of compensation in case of usurpation and culling is provided, after which we focus on the views of scholars of İslamic jurisprudence on the loss of benefits. Then analyses are made with reference to views about the compensation of benefits. Finally, in the light of data obtained about benefit and benefit compensation, some issues in modern times about benefit and its compensation are handled. We complete our study presenting our suggestions about the results of our research into benefit compensation and how to evaluate them today. In conclusion, even though we agree that benefit is not a commodity, we think it is the right way to prefer the compensation of benefit when the benefit is harmed, depending on the situation (when it involves commodities of a foundation or orphans and profit-making property).Key Words: Compensation, probable benefit, probable profit, compensation of benefit.