Farklı sosyo-ekonomik düzeylerdeki lise son sınıf öğrencilerinin meslekleri algılamaları

Abstract

BOLUM VI ÖZET Bu araştırmada, Holland'ın gerçekçi, aydın, sosyal, geleneksel, girişimci v^ sanatçı tiplerinden seçilen ikişer meslekle bulunan meslek üyelerinin kazanç durumunu, yetenek düzeyini, yüklendikleri sorumluluğu, bağımsız davranabilme düzeyini ve iş bulma olanaklarını lise son sınıf öğrencilerinin nasıl algıladıklarını tesbit ederek, meslekleri anılan boyutlar açısından algılamada kız-erkek öğrenciler arasında ve farklı sosyo-ekonomik düzeylere mensup öğrenciler arasında ilişkiler araştırılmıştır. Araştırmanın evrenini Ankara îli Ayrancı Lisesi, Mustafa Kemal Lisesi ve Gülveren Lisesi üçüncü sınıf öğrencileri oluşturmaktadır. Örnekleme, her sınıftan rastgele ikişer şube alınmıştır. Ayrancı Lisesinden 35 kız, 39 erkek; M.Kemal Lisesinden 52 kız, 35 erkek, Gülveren Lisesinden 31 kız, 36 erkek olmak üzere toplam 228 öğrenci alınmıştır. Öğrencilerin sosyo-ekonomik düzeyleri Bacanlı (1990) tarafından geliştirilen ve araştırmanın gereklerine göre uyarlanan `Kişisel Bilgi Toplama Formu` ile saptanmıştır. Araştırmanın verileri, `Meslek Dereceleme Formu` uygulanarak toplanmış, öğrencilerin meslekleri değişkenler bakımından beşli dereceleme ölçeğine verdikleri yanıtların sayı ve yüzdeleri, tüm olarak, kız-erkek ayrımına ve farklı sosyo-ekonomik düzey oluşa göre alınıp, çizelgeler oluşturulmuş ve istatistik çözümlemeleri yapılmıştır. Tüm olarak öğrencilerin meslekleri değerler açısından düzeylere göre algılamaları arasında anlamlı bir fark bulunup, bulunmadığını tespit için X^ uyum testinden yararlanılmıştır. Kız- erkek ve farklı sosyo-ekonomik düzeye mensup oluş ile meslekleri değerler bakımından algılamada anlamlılık olup olmadığını tesbit etmek için ise X^ bağımlılık testinden yararlanılmıştır. 7475 Araştırmanın amaçlarında belirtilen sorulara göre ortaya çıkan sonuçlar aşağıda özetlenmiştir. Lise son sınıf öğrencilerinin meslekleri gerektirdiği yetenek, sağladıkları kazanç, yüklendikleri sorumluluk, bağımsız davranabilme olanağı ve iş bulma olanağı boyutları bakımından algılamalarına ilişkin her bir basamağa verdikleri cevap frekanslarının anlamlı olduğu görülmüştür. Bu sonuç, dağılımların tesadüfi olmadığı, bazı mesleklerde öğrencilerin benzer algılara sahip oldukları, bazı meslekleri öğrencilerin algılarken ölçeğin olumlu ucunda yoğunlaştıkları, bazı mesleklerde ise olumsuz uçta yoğunlaştıkları görülmüştür. Öğrencilerin kız ve erkek oluşlarına göre meslekleri belirlenen boyutlar bakımından algılamalarında, bazı meslekleri sadece gerektirdiği yetenek ve iş bulma olanağı bakımından algılamaları ile kız ve erkek oluş arasında anlamlı ilişkinin bulunduğu görülmüştür. Erkek öğrencilerin çoğunluğunun kız öğrencilerine nazaran beden eğitimi öğretmenliği, laborantlık, işletmecilik ve veznedarlık mesleklerinin daha çok yetenek gerektirdiğini algılarken, kız öğrenciler ise erkeklere göre orkestra kemancılığının daha çok yetenek gerektirdiğini algılamışlardır. Yine erkek öğrencilerin çoğunluğu muhasebecilik ve veznedarlık mesleklerini kız öğrencilerine göre daha fazla iş bulma olanağı olan meslek olarak algıladıkları görülmüştür. Öğrencilerin meslekleri belirlenen boyutlar bakımından algılamaları ile farklı sosyo-ekonomik düzeye mensup oluşları arasında sadece bağımsız çalışma olanağı boyutunda anlamlı ilişkilerin bulunmadığı, diğer boyutlarda anlamlı ilişkilerin bulunduğu gözlenmiştir. Sosyo-ekonomik düzey yükseldikçe öğrencilerin muhasebecilik mesleğinin daha düşük yetenek gerektirdiğini, polislik, veznedarlık, satış elemanlığı ve orkestra76 kemancılığı mesleklerinin daha az kazanç sağladığını; beden eğitim öğretmenliği, ile yuva öğretmenliğinin daha çok sorumluluk gerektirdiğini, tabelâ ressamlığının ise daha az sorumluluk gerektirdiğini, işletmeciliğin daha çok iş bulma olanağı sağladığını veznedarlığı ise daha az iş bulma olanağı sağladığım algılama eğiliminde oldukları görülmüştür. Yukarıda özetlenen bilgilere göre, bu araştırma için genel bir yargı olarak lise son sınıf öğrencilerinin meslekler hakkında değerler açısından farklı ve benzer algılara sahip oldukları, meslekleri algılamaları ile erkek-kız oluşları arasında kısmen anlamlı ilişkinin bulunduğu, meslekleri algılamaları ile farklı sosyo-ekonomik düzeylere mensup oluşları arasında ise kaydadeğer anlamlı ilişkilerin bulunduğu görülmüştür. Farklı sosyo-ekonomik düzeye mensup lise son sınıf öğrencilerinin meslek seçme kararına etki eden meslek algılarının yeterince bilinmesi için birkaç öneride bulunulmuştur.

SUMMARY In this research two professions selected from among realistic, social, traditional, initiative and artist types have been selected and then it was tried to find out how the high school final year students perceive earnings, capability level, responsibilities and free behavior and ability to find work of such professions and discover whether there is any difference between male and female students and between students of different socio-economic levels as to perceive these professions from the said viewpoints. Research was carried out on third year students of Ayrancı High School, Mustafa Kemal High School and Giilveren High School of Ankara. Two branches from each school were selected at random. Total number of students is 228 of which 35 girls and 39 boys from Ayrancı High School, 52 girls and 35 boys from from M. Kemal High School and 31 girls and 36 boys from Giilveren High School. Socio-economic levels of students were determined according to `Personal Information collection From` developed by Bacank (1990) and adjusted for the research. Data of the research were collected by applying the `Profession Grading Form`, number and percentage of answers given by the students according to professions have been taken as a whole, according to differentation betweetn girls and boys and socio/economic levels; charts have been prepared and statistical solutions have been made. In order to 7778 establish whether the students perceive the professions from value point of view the X- harmony test has been made use of. On the other hand, in order to find out whether students of differen socio-economic level perceive the X2 dependence test has been made use of. Results found are summarized herebelow: It has been found out that the frequencies of replies given by final year high school students with regards to the capacity required, earnings provided, responsibilities undertaken, ability to act independently and ability to find work are meaningful. This result indicates that the distributions are not coincidental, that the students have the same understanding for some professions, that while perceiving some professions the students are intensified at the positive end of the measurement while they concentrated at the negative end of some other professions. Some meaningful relations have been found between the views of girls with thai of boys with regards to the capacity required and ability to find work in some professions. While majority of boy students compared to girl students thought that to become physical training teacher, laboratory assistant, business administrator and treasurer required higher capacity, the girl students thought that to become violin player required higher capacity. Also, majority of boy students thought that accountants and treasurers can find work easier than the girl students thought As far as different socio-economic levels of students and their perceiving of the professions are concerned, it was discovered that there is not meaningful relation only so far as ability to work independently is concerned, but there is meaningful relation in other areas.79 As the socio-economic level goes up it is realized that the students think that accountancy profession require less capactiy; police, treasurer, sales personnel and orchestra violin player professions provide less income; physical training teacher and kintergarten teacher professions require more responsibility; profession of sign-painter requires less responsibility; business administrator profession provides higher opportunity to find work; while treasurer profession provides less opportunity to find work. According to the information summarized hereabove, a general view has been reached that the final year high school students have different and similar views as far as different professions are concerned. There is some positive relations as to whether they are girls or boys and there is considerable relation between their socio-economic levels and thought of different professions. A few recommendations have been made for selection of professions by students of differen socio-economic levels.