Fikri hakların uluslararası boyutu ve Türkiye`de yapılan fikri haklar mevzuat uyumu çalışmaları

Abstract

ÖZET Fikri Mülkiyet Haklan konusunda Türkiye'de yapılan mevzuat uyumu çalışmaları, yalnızca uluslararası sözleşmeler ya da AB'ne tam üyeliğin getirdiği yükümlülükler çerçevesinde ele alınması gereken bir konu mu olmalıdır, yoksa bunların hayata geçirilmesi ile Türkiye'de yaratıcılığın, fikir üretiminin, fikir ve sanat eseri sahiplerinin haklarının gelişmesine sağlayacağı katkılar açısından zaten gerekli olduğu ve böylelikle yakalanması gereken çağdaş bir çizginin bulunduğu düşünülerek mi ele alınmalıdır? Bu sorulardan eğer ikincisinin tercih nedeni olacağı düşünülürse, bir ülkede eser sahiplerinin haklarının korunmasının kabul edilmesi sonucunda, bu alanda yapılmış ulusal bir kanunun varlığı, tek başına yaratıcıların haklarının yeterince korunacağı güvencesini sağlayabilir mi sorusuna da yanıt aranmasını gerektirecektir. Bu tezde, bu sorulara aranan yanıtın verilebilmesi için Fikri Hakların uluslararası boyutu incelenerek ardından Türkiye'deki ilgili mevzuat incelenmiştir. Teknolojinin gelişmesi ile eserlerden yararlanma olanakları günümüzde göz kamaştırıcı bir hızla artmaktadır. Çağdaş teknolojilerdeki her gelişme, yaratıcı ifade biçimi açısından yeni olanaklar sunmaktadır. Yeni yararlanma olanakları sunan bu gelişmelerden her biri aynı zamanda yeni bir hukuksal dengenin oluşturulmasını da gerektirmektedir. Bu denge sayesinde bir taraftan eserlerin korunması yolu ile fikri yaratıcılığın desteklenmesi ve ödüllendirilmesi gerçekleştirilecek, diğer taraftan geniş çapta toplumun eserin korunma altındaki nüshalarına ulaşabilmesi olanaklı kılınabilecektir. Tüm dünyada kanunları çağdaş gereksinimlere uyum sağlayacak yönde değiştirme eylemleri, geçmişte olduğu gibi bugün de sürdürülmektedir. Bu tür eylemlerin aynı zamanda bir süreklilik niteliği taşımakta oldukları da görülmektedir. Türkiye'deki Fikri Mülkiyet Hakları'nın tarihsel gelişimi incelendiğinde, Fikri Haklar Hukuku'nun kendine özgü bir hukuk alanı durumuna gelebilmesinin uzun bir süre aldığı görülmektedir. 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu 1951 tarihinden bu yana iki değişiklik geçirmiştir, ilk değişiklik 03 Kasım 1983 tarih ve 2936 sayılı Kanunla, ikinci değişiklik ise 12 Haziran 1995 tarih ve 4110 sayılı Kanun'la gerçekleştirilmiştir. Bu kanununun yürürlüğe girmesinden sonra yapılan teknik çalışmaların sonucunda ise kanunun bazı maddelerinin Türkiye'nin imzaladığı uluslararası sözleşmelere ve 1/95 sayılı Türkiye-AB Ortaklık Konseyi Kararı'nda öngörülen bazı noktalara uyumsuzluk gösterdiği hem AB Komisyonu'nun ilgili bölüm yetkilileri hem de Türk tarafınca saptanmıştır. Fikri Haklar ile ilgili Türkiye'nin de imzalamış olduğu uluslararası sözleşmeler ve bölgesel bir anlaşma olan Avrupa Birliği Anlaşması incelendiğinde, birbirlerine sıkça atıfta bulundukları görülmektedir. Üye ülkelerin imzasına açılan her sözleşmenin bir ya da bir kaç maddesinde, üye ülkelerin imzaladıkları sözleşmeyi iç hukuklarına yansıtmaları konusunda asgari düzeyde sadık kalacakları da belirtilmektedir. Örneğin, TRIPs Anlaşması'nın Yükümlülüklerin Niteliği ve Kapsamı ile ilgili 1. maddesi, Fikri Mülkiyet Sözleşmeleri ile ilgili 2.maddesi, Ulusal Uygulama ile ilgili 3.maddesi, En Çok Kayrılan Ülke Uygulaması ile ilgili 4.maddesinde olduğu gibi Bern ve Roma Sözleşmeleri'ne sıkça atıflar yapıldığı görülmektedir. Aynı şekilde, 1/95 sayılı Türkiye-AB Ortaklık Konseyi Karar'nın 8 sayılı Ek'inde de TRIPs Anlaşması, Bern ve Roma Sözleşmeleri'ne atıflar yapılmaktadır. 117`Fikri Hakların Uluslararası Boyutu ve Türkiye'de Yapıları Fikri Haklar Mevzuat Uyumu Çalışmaları` adlı bu tezin temel amacı, Fikri Haklar konusunda dünyada ve Türkiye'de geçirilen evrelerin incelenmesinden sonra, bu alanda imzalamış olduğumuz uluslararası sözleşmelerin iç hukukumuza eşzamanlı olarak yansıtılamaması sorununun saptanması ve irdelenmesidir. Tez'de bu saptama ve irdeleme birbirinden ayrı ama birbiriyle bağlantılı üç bölümde ele alınmıştır. Dördüncü bölümde ise diğer üç bölümde yer alan saptamaların irdelenmesi sonucunda bunların giderilebilmesinin hangi yönde olabileceği ile ilgili bir değerlendirme yapılmıştır. Birinci bölümde, Fikri Hakların Tarihsel Gelişimi, Fikri Ürünün Kavramsal Çerçevesi, Eser Sahibinin Haklarının Hukuksal Niteliği, Günümüzde Uluslararası Alanda Fikri Haklar ve İlgili Sözleşmeler genelden detaya inilerek incelenmiştir. İkinci bölümde, Türkiye'deki Fikri Hakların Tarihsel Gelişimi ve Günümüzdeki Türk Mevzuatı, Yapılan Değişiklikler, Anayasa ve Diğer Kanunların İlgili Hükümleri incelenerek Fikir ve Sanat Eseri Sahibi Haklarının n kazandığı yeni nitelikler değerlendirilmiştir. Üçüncü bölümde, Türkiye-AB ilişkileri Çerçevesinde Fikri Hakların Yeri, Topluluk Hukukunda Fikri Haklar, Türkiye'deki Mevzuat Uyumu Çalışmaları, Türkiye'nin İmzaladığı Anlaşma ve Sözleşmeler ve AB Direktifleri incelenmiştir. Dördüncü bölümde, Mevzuat Düzenleme Çalışmalarının Bu Alanda İmzalanmış Uluslararası Sözleşmelerle Eşzamanlı Olarak iç Hukuka Yansıtılamaması Genel Sorunu incelenmiştir. Bu bölümde, 1/95 sayılı OKK'nın 8 sayılı Ek'inde ifade edilen ve Türkiye'nin imzalamış olduğu uluslararası ilgili sözleşmelerin eşzamanlı olarak iç hukuka yansıtılamaması sorunu saptanmıştır. Sonuç bölümünde ise, saptanan sorunlar irdelenerek bunların giderilebilmesinin hangi yönde olabileceği değerlendirilmiştir. 118

SUMMARY Should the studies on legislation harmonization in the field of Intellectual Property Rights in Turkey be dealt with within the framework of only international conventions or obligations for full- membership to EU; or should it be considered necessary to deal with them in respect of their contributions to development of intellectual creativeness and production and improvement of rights of intellectual and artistic works'-owners? If the latter is preferred, whether the existence of a national law in this field has sufficiently to protect only the rights of creators should be questioned. Today, means of benefiting from the works are rapidly increasing with the development of technology. Every development provides for new means in respect of creative way of expression in contemporary technologies, and requires a new legal balance at the same time. Thanks to this balance, it will be made possible to support and to reward the intellectual creativeness by protecting the works. In addition to this, the balance will widely enable people to reach copies of the works under protection. The necessity to change the laws in the whole world to keep up with the contemporary needs has been continuing as in the past. When the historical development of the Intellectual Property Rights in Turkey is examined, we see that it takes too much time to make the Intellectual Rights' Law a specific law field. The Law on Intellectual and artistic Works (Code Number 5846) has been revised twice since 1951. The first revision was made with the Law, numbered 2936 in November 03, 1983 and the second revision was made with the Law, numbered 4110 in July 12, 1995. As a result of technical studies made after the Law's entering into force, it has been determined by both the concerned authories of EU Committee and Turkey that some articles of the Law do not comply with the international conventions signed by Turkey and some points put forward in Decision of Turkey-EU Joint Commission of 1/95. When the international conventions concerning the Intellectual Rights by Turkey and EU Agreement, which is a regional convention, are examined we see that they are often referring to each other. In one or several articles of the conventions, which are open to signature of the member states, it has been stated that the member states shall at least harmonize the conventions signed by them with their national legislations. For instance, it has been often referred to Berne and Rome Conventions, as in article 1 regarding quality and scope of obligations of TRIPs Agreement and its article 2 regarding the Intellectual Property Conventions and its article 3 regarding the national treatment and its article 4 regarding the most favoured country treatment. Similarly, in annex 8 of Decision of Turkey-EU Joint Commission of 1/95, it has often been referred to TRIPs Agreement, Berne and Rome Conventions. 119The basic purpose of this thesis titled `International Dimension Of The Intellectual Rights And Studies On Harmonization Of Turkish Legislation In The Field Of Intellectual Rights` is to identify phases of the Intellectual Property entered in Turkey and and the whole world. This identification is made into three separate but related parts in this thesis. The fourth parth makes an analysis on the identifications made in the three parts. In Part One, the historical development of the Intellectual Rights, the conceptual framework of the intellectual products, legal quality of rihts of the work-owner, the international conventions in the field of the Intellectual Rights are dealt with in detail. In Part Two, the historical development of the Intellectual Rights in Turkey. Turkish Legislation and its amendments, the related provisions of the Constitution and other Laws, new qualifications of the Intellectual and Artistic Works' Rights are examined carefully, and evaluated. In Part Three, the Intellectual Rights within the framework of Turkey-EU relations, the Intellectual Rights in the Communities Law, studies on legislation harmonization in Turkey, the agreements and conventions signed by Turkey and EU Directives are also examined. In Part Four, the common problem that the related international conventions signed by Turkey and stated in annex 8 of Decision of Turkey-EU Joint Commission of 1/95 can not be reflected simultaneously in the national Law is determined. In Conclusion Part, ways of solving the determined problems are searched. 120