Türkiye`de cumhuriyet rejiminin kurulmasında eğitimin rolü

Abstract

Osmanlı Devleti'nden Türkiye Cumhuriyeti'ne dönüşüm sürecinde yaşananbüyük toplumsal değişim bir çok çalışmaya konu olmuştur. Bu süreçte, dönüşümünkısa sürede ve tarih boyunca yaşanmış diğer devrimlere kıyasla çatışmasız bir niteliktaşımasındaki en büyük etken ise eğitimdir. Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşunda vecumhuriyet rejiminin yapılandırılmasında eğitimin rolünün, cumhuriyet dönemireformları incelendiğinde ön sırada olduğu göze çarpmaktadır.Toplumsal tüm kurumların ve devlet yapısının dine dayalı olarak işlediğiOsmanlı Devleti'ndeki `ümmetçi toplum ve kul olan birey' anlayışından `ulus toplumve vatandaş olarak birey' anlayışına geçilmiş ve gerçekleştirilen tüm reformlar eskiyitamamen ortadan kaldırmış ve yerine yeni, cumhuriyet rejiminin gereklerinigetirmiştir. Amaç öncelikli olarak bir ulus yaratmak olduğu için, bir ulusta olmasıgereken tüm nitelikler kısa bir sürede ve toplumsal çatışmalara olanak bırakmadanyaşama eğitim reformları yoluyla geçirilmiştir. Osmanlı Devleti'ndeki en büyükaksaklık olan iki başlı eğitim (mektep-medrese ikiliği) ortadan kaldırılmış ve yerineTevhid-i Tedrisat Yasası ile eğitim birliği getirilerek, dışlayıcı değil kapsayıcı vebütüncül bir toplum yapısı oluşturulmuştur. Türk tarihi, Türk dili, Türk alfabesi,Türklerin eğlenceleri, eğitim olgusunu bir devlet etkinliği olarak devlet merkezli halegetirmiş ve devletin asli unsuru olan insan unsurunun niteliğine bu şekilde`cumhuriyete yurttaş yetiştirmek' ideali içinde modern bir içerik kavuşturmuştur.Eğitim, cumhuriyet rejimine yabancı olan ve demokrasi geleneği deolmayan mutlakıyetçi Osmanlı Devleti'nden Türkiye Cumhuriyeti'ne geçişte, birinciaraç olarak kullanılmıştır. Bu tezde, işte bu dönüşüm süreci, devlet teorisi, Türkiye'dehedeflenen cumhuriyet rejiminin nitelikleri ve yapısı açısından 1923 ile 1950 tarihleriarasındaki dönemde gerçekleştirilmiş tüm eğitim reformları, eğitim olgusunun değişikgörünümleri ile incelenmiş ve Türkiye'de Cumhuriyet rejiminin kurulmasında eğitiminrolü ortaya koyulmaya çalışılmıştır.Cumhuriyet rejimi için olmazsa olmaz halk egemenliği bilinci ve bilimseldüşünceyle birlikte ortaya çıkan sürekli ilerleme ideali, çağdaş uygarlık seviyesineyükselme ve dünya uluslarına bir örnek olma amacı Atatürk ve cumhuriyetin diğerfikir insanları sayesinde eğitim yolu ile insanlara kazandırılmıştır.Bu çalışma ile eğitimin bir devlet etkinliği olduğu eğitim olgusunadevlet teorisi açısından da bakılmasının, toplumsal dönüşümleri farklı biraçıdan değerlendirmek için ne denli faydalı olabileceği vurgulanmıştır

The events that happened during the great social formation of the TurkishRepublic in the period of transformation from the Ottoman Empire to republicanismhave been subject to many studies. The most important factor that made this periodof transformation short, fast and conflictless when compared with other reforms, iseducation. When the reforms of republican era is examined, the role of education inthe establishment and formation of the Turkish Republic, strikes the eye.In the Ottoman Empire, all social institutions and the structure ofgovernment was dependent on religion. With the reforms, the understanding of?religious community and person as a servant? changed into ?national societyand person as a citizen?. The ?old? is abrogated completely and the ?new?republican institutions are established. While the aim was firstly to create a nation,the characteristics which a nation has to include, are created in a short period oftime and without conflicts through education. The main weakness of the OttomanEmpire, which was the two-headded education system (mektep-medrese), isabrogated and with the Tevhid-i Tedrisat Code (Unity of Education Code), acomprising and unique but not exclusive society is formed. Turkish history, Turkishlanguage, Turkish alphabet, Turkish way of entertainment, made educationgovernment centered and expanded it from public service to an activitiy of the state.In this way, a modern character is given to the individual, which is the basic elementof the state, with the aim of ?Producing citizens for the Republic?.Education is used as a main vehicle through the period of transformaionfrom the autocratic Ottoman Empire, which does not have a republican anddemocratic tradition, to the Turkish Republic. In this thesis, the role of education inthe transformation period is presented for consideration by reviewing thecharacteristics of the educational reforms between 1923 and 1950, the differentappearances of education and the characteristics of republicanism, through statetheory.The consciousness of public sovereignity and scientific thought, the idealof continuous improvement, the aim of developing into a modern civilization andbeing a model to all nations, are the sine qua non elements of Turkish republicanismand these aims are given to all people through education by means of MustafaKemal Ataturk and the other social scientists of Turkish Republic.With this study it is emphasized that education is an activitiy of the stateand examining the education fact, through the state theory will be usefull inevaluating the social transformation periods through a different perspective.