Fasulye (Phaseolus vulgaris l.)`de tuza dayanıklılık üzerine bir çalışma

Abstract

ÖZET Fasulye tuzluluğa oldukça hassas bir bitkidir. Tarım alanlarında önemli bir problem olan tuzluluğun fasulye verim ve üretim alanlarım önemli ölçüde sınırlandırması, tuzluluğa toleranslı fasulye genotiplerinin belirlenmesini gerekli kılmaktadır. Bu amaçla, 95 fasulye genotipi ele alınmış, çimlenme ve fide gelişimi döneminde tuza toleranslı genotiplerin belirlenmesine çalışılmıştır. Araştırmanın ilk aşamasında, genotipler petri kutularında 3 farklı NaCl solüsyonunda (-0.0, - 0.9 ve -1.5 MPa) çimlendirilmiş ve tuzluluğa dayanıklı, orta derecede dayanıklı ve hassas olan genotipler belirlenmiştir. İkinci aşamada ise seçilen genotipler, kum ortamında ve yine 3 farklı NaCl solüsyonunda (-0.0, -0.6 ve -0.9 MPa) çıkış ve fide gelişmesi yönünden incelenmiştir. Artan tuz konsantrasyonları, çimlenme oranını önemli ölçüde azaltmıştır, iki aşamalı olarak yürütülen çimlendirme denemesi sonuçlarına göre, genotiplerin ortalama çimlenme oranlan - 0.0, -0.9 ve -1.5 MPa uygulamalarında birinci çimlendirme denemesinde sırasıyla %92.1, %70.9 ve %32.8; ikinci çimlendirme denemesinde ise sırasıyla %95.9, %78.0 ve %32.7 olmuştur. Çimlendirme denemeleri sonucunda 1 1 dayanıklı, 5 orta derecede dayanıklı ve 3 hassas genotip belirlenmiştir. Saksı denemesine alınan genotiplerin artan tuzluluk seviyelerine bağlı olarak daha uzun sürede ve daha düşük oranda çıkış yaptığı belirlenmiştir. Artan tuzluluk seviyeleri genotiplerin yaprak sayısı, kök ve sürgün uzunluğu, kök ve sürgün yaş ve kuru ağırlığını ve ayrıca kök/sürgün oranım azaltmıştır. Deneme sonuçlarına göre; yüksek çimlenme oranına sahip olan Yunus-90, 473, 421, 460, 439, 560 ve 472 nolu genotiplerin saksı denemesinde de tuzluluğa toleranslı oldukları ortaya çıkmıştır. Bu sonuçlara göre, adı geçen genotiplerin tuz-luluğa tolerans bakımından ümitvar oldukları söylenebilir.

SUMMARY Beans are highly sensitive to salinity. Salinity, which is an important problem in agricultural lands, restricts significantly yield and production areas, and this requires to be determined the tolerant bean genotypes. For that reason, 95 bean genotypes were used and determined tolerant and sensitive ones at germination and the developmental stages of seedling. At first stage of the study, the genotypes were germinated at three NaCl concentrations (-0.0, -0.9 and -1.5 MPa) in dishes and evaluated as tolerant, moderately tolerant and sensitive, and the second stage, the selected genotypes were tested in terms of emergence and seedling development at three different NaCl solutions (-0.0, -0.6 and -0.9 MPa) in sand. The increased salt concentrations decreased significantly germination rates. According to the germination studies, the average germination rates of genotypes in the first germination experiment at -0.0, -0.9 and,1.5 MPa treatments were %92.1, %70.9 and %32.8 respectively and for second germination experiment %95.9, %78.0 and %32.7. The experiment results showed that 1 1 genotypes were tolerant and that 5 genotypes moderately tolerant and that 3 genotypes sensitive. The germination of the genotypes used in the pot experiment required a longer time and these genotypes exhibited a lower percentage of emergence due to the increased salt concentrations. Leaf number, root and shoot length, root and shoot fresh and dry weight and root/shoot rate decreased with the increased salt concentrations. The results of the study shows that genotypes of Yunus-90, 473, 421, 460, 439, 560 and 472 with high germination rate and also tolerant to salinity in pot experiments. In conclusion it can be stated that the cultivars mentioned above had more an advantage in terms of salt tolerance.