Bedâyiü`l-Vekâyi (L 305a ile L 345b inceleme, metin, dizin)

Abstract

Tezin konusu, 17. yy tarih yazarı olan Koca Hüseyin Efendi'nin Bedayiü'l-Vekayi adlı eseridir. Eserin 305a-345b varakları arası okunarak dil incelemesiyapılmı?tır.Metin mufassal ?ekilde Günümüz Türkçesine çevrilmi?tir. Ardından Ki'li Birle?ikCümleler taranmı? ve görevleri yazılmı?tır. Son olarak da metnin dizini yapılmı?tır.Bedayiü'l-Vekayi iki cilttir. Birinci cildi Viyana'da bulunmaktadır. Bu ciltteinsanlık tarihi ve ?slam tarihi anlatılmı?tır. ?kinci cilt Petersburg nüshasıdır. OsmanlıDevleti'nin kurulu?undan Yavuz Sultan Selim devrinin sonuna kadarki dönemanlatılmıştır.Önce Osmanoğullarının ?eceresi hakkında bilgi verir. Ardından ErtuğrulGazi'nin Anadolu'ya geli?ini ve Osmanlı Devleti'nin kurulu?unu anlatır. Her padi?ahdöneminde Anadolu ve ?stanbul'daki siyasi ve askeri olayları gözlemlerine dayanarakyazar. Diğer tarih yazarlarından farklı olarak Osmanlı Devleti'nin kom?ularıyla olanili?kilerinden bahseder. ?kinci cilt 517 varaktan olu?ur. Her sayfa 25 satırdır. Eser 1862yılında özel bir koleksiyondan satın alınarak Petersburg'a götürülmü?tür. Bu eserden ilkbahseden ki?i 18.yy. biyografi yazarı ve diplomatı Ahmet Resmi Efendi'dir. 1961'deAnna Tveritinova tarafından fihrist ve ayrıntılı indeks ilavesiyle iki cilt halindeyayınlanmı?tır.Tezde, Bedâyiü'l-Vekâyi'nin ikinci cildinden 305a-345b varakları okunup diziniyapılmı?tır. Ayrıca sadece bu varaklara dayanarak bir dil incelemesi yer almaktadır. Buvaraklarda Sultan Mehmet Han dönemindeki ?eyh ve ulemanın kısa biyografileri, SultanMehmet Han'ın huyu ve ahlakı, Sultan Mehmet Han'ın yaptırdığı hayır i?leri, ?ranhükümdarlarının durumu, Kızılba?ların durumunun bildirilmesi, ?ehzade Beyazıt'ıntahta çıkı?ı, ?ehzade Beyazıt'ın Cem Sultan sava?ına gidi?i, Cem Sultan'ın Mısırdançıkı?ı ve ayaklanması, Cem Sultan'ın Rodos'a gidi?i ve hayatının son seneleri, , CemSultan'ın Papa'ya gidi?i ve Avrupa'daki durumu, Osmanlı devleti ile Arapmemleketlerinde ya?ayanlar arasındaki anla?mazlıklardan bahseder,Bu anlatımlar dı?ında yer yer ayetlere, ba?kalarının sözlerine, dü?ürülen tarihlere vedörtlüklere yer vermi?tir. Anlatımı asrına göre yalın ve açıktır. Eser orta nesrin ba?arılıbir örneğidir.Tez konusu belirlendikten sonra, eser ve yazarı hakkında ülkemizde bulunanbilgilere ula?maya çalı?tım. Ancak eserin nüshaları Türkiye'de olmadığı için eser veyazarı hakkındaki bilgilere yalnızca Abdülkadir Özcan'ın ?slâm Ansiklopedisi'neyazdığı makaleden ula?abildim. Petersburg nüshasının tıpkıbasımından kendimize aitolan varakları çoğalttıktan sonra okuma i?ini yaptım.305a-345b varakları arası öncelikle transkribe edildi. Okunamayan kelimeler[?] ?eklinde geçildi. Yazarın kırmızı kalemle yazdığı ba?lıklar, bazı özel isimler vealıntılar tıpkıbasımda belirsiz çıktığı için okunmakta güçlük çekilen kelimeler oldu.Konu?ma cümleleri anla?ılabildiği kadarıyla ??..? içinde verildi. Metnin daha iyianal?ılabilmesi için noktalama i?aretleri konuldu. Özel isimler büyük harfle ba?lanarakyazıldı. Ayetler tırnak içinde ve italik yazı biçimiyle yazıldı. Her bölüm ba?lığı bondolarak yazıldı. Varak numaraları, daha belirgin olması için [335a] ?eklinde bondbiçiminde yazıldı. Satır numaraları (15) ?eklinde parantez içinde verildi.Dizin ve sözlük bölümünde, metinde geçen tüm kelimeler ele alındı. Yapımekleri kelimeyle bir yazıldı ancak çekim ekleri ayrıldı. Madde ba?ı olan kelimeler bondyazıldı. Her kelimenin anlamı yazıldı. Ancak anlamı bulunamayan kelimelerin anlamkısmı bo? bırakıldı ve (?) ?soru i?areti? konuldu. Eğer kelime metnin deği?ik yerlerindefarklı anlamlarla kullanıldıysa bu farklı anlamlar da numaralandırılarak yazıldı.

The subject of this thesis is the edition of a section (folios 305a-345b) ofBedayiü?l- Vekayi which was written by Koca Hüseyin Efendi in the 17th century. Thethesis consists of the transcription of the text from the Ottoman script into a Latintranscription alphabet. There is a commentary on the language of the text and a fullgrammatical index is given. Today has been translated into Turkish before detailed inthe text. Ki'li then scanned and the United Sentences written tasks.Bedayiü?l-Vekayi comes in two separate volumes. The first one is found inVienna which discusses about the history of Islam and humanity. The other one is foundin Saint Petersburg and discusses the period between the founding of Ottomans andends with the rule of Yavuz Sultan Selim.The writer discusses the military and political events in Istanbul and Anatolia forevery Sultan of the period. The writer also discusses the relations between the Ottomansand their neighbours. The second volume has 517 folios and every page has 25 lines.This work was bought from a special collection in 1862 and then taken to SaintPetersburg. The first person to comment and write about this history book is AhmetResmi Efendi, who is a biography writer and the diplomat of the 18th century. AnnaTveritinova, a modern scholar studied this work in 1961.This folio of Sultan Mehmet Han period sheikhs and ulema short biography ofthe Sultan Mehmet Han's habit and ethics, Sultan Mehmet Han had done no work,Iranian rulers of the state, Kizilbash condition of the notification, Prince Beyazit'sthrone, Prince Beyazit Cem Sultan in the battle of course, Cem Sultan of Egypt out andrevolt, Cem Rhodes course of his life last year, the, Cem Pope outcome and theEuropean situation, the Ottoman state and the Arab countries living in those differencesbetween mentions .There are quotations of verses from the Koran, citations from various writers.After deciding on the subject of the thesis, I began to search work done on Bedayiü?l-Vekayi. No copies of other MSS were found in Istanbul. Unfortunately due to thecopies of this work is not found in Istanbul. I reached searched for information fromsecondary sources: the only source was an article by Abdülkadir Özcan in the ?slamAnsiklopedisi.The folios between 305a-345b were transcribed from the Arabic alphabet to aLatin transcription alphabet. Words which could not be read were given as [?], and thetext was punctuated. In the index every word entry was given the meaning it has in thetext. The derivational affixes were written together with the word whereas theinflexional suffixes were written without the words. Every word entry in the dictionarywas written in bold.