Bedâyiü`l-Vekâyi (l265a ile l 304b inceleme ? metin ? dizin)

Abstract

17. yüzyılda yaşamış olan Bosnalı Tarihçi Koca Hüseyin Efendi'nin Bedayiü'l-Vekayi adlı eserinin 265a ? 304b sayfaları arası okunmuş, transkripsiyonlu olarak aktarılmıştır. Ardından dizini çıkarılan ve kelimelerinin anlamları tesbit edilen metin, mufassal şekilde Türkiye Türkçesine aktarılmıştır. Dil incelemesi yapıldıktan sonra, metinde geçen tüm ki'li birleşik cümleler taranmış ve 198 tane olarak tesbit edilen ki'li cümlelerin ana cümleye katılım biçimleri açıklanmıştır.Sayfa kenarlarında haşiyeler bulunan eserden ilk defa Ahmet Resmi Efendi 18. yüzyılda ?Halikatü'r-Rüesa? adlı eserinde bahsetmiştir. Anna STEPANOVNA TVERİTİNOVA 1961'de iki cildi de fihristi ve ayrıntılı indeks ilavesiyle beraber yayınlamıştır. Joseph von Hammer ?Devlet-i Osmaniye Tarihi?, Mehmet Tahir Efendi ?Osmanlı Müellifleri? adlı eserlerinde müelliften bahsetmişlerdir. Eser hakkında teferruatlı bilgi edinebilmek için Abdülkadir Özcan'ın İslâm Ansiklopedisi'ne yazdığı makaleden faydalanılmıştır.Sultan I. İbrahim'e (1640 - 1648) sunulmuş olan eser iki cilt olarak yazılmıştır. İnsanlık tarihi ile İslam tarihinin anlatıldığı birinci cilt Viyana Milli Kütüphanesi'ndedir. Osmanlı Devleti'nin kuruluşundan 1520'ye kadar olan dönemin anlatıldığı ikinci cilt St. Petersburg'dadır. Müverrih Koca Hüseyin Efendi, Osmanoğulları'nın şeceresi hakkında bilgi verdikten sonra Ertuğrul Gazi'nin Anadolu'ya gelişini ve Osmanlı Devleti'nin kuruluşunu anlatmıştır. Her padişah döneminde Anadolu ve İstanbul'daki siyasi ve askeri olayları gözlemlerine dayanarak yazmıştır. Diğer tarih yazarlarından farklı olarak Osmanlı Devleti'nin komşularıyla olan ilişkilerinden de bahsemiştir. Sultanların saltanat devirleriyle ilgili belgelerden yararlanarak başkent ve vilayetlerdeki siyasî, ekonomik ve harbî olayları kendi bakış açısıyla günü gününe kaleme almıştır.Bu çalışmada, Bedâyiü'l-Vekâyi'nin ikinci cildinin 265a ? 304b varakları arasında anlatılan Fatih Sultan Mehmet dönemine ait olaylar ve seferler hakkında bilgi verilmiştir. Boğdan Seferi'nin bildirimi, Fatih'in Tuna'nın öte yakasında Macar Kralı'nca yapılan ahşap kaleleri yıkması, Uzun Hasan'ın Azerbaycan'a kaçması, oğlu Uğurlu Mehmet'in Fatih'e ilticası, Yeni Saray'ın yapılma sebebi, İskenderiye'nin (İşkodra) Fethi, Polya Kalesi'nin ele geçirilmesi, 884 ve 885 senelerinin olayları ile sıkıntıları, Dulkadiroğlu'nun Mısır'a sığınması, İslam Ordusu'nun Rodos adasından üzüntüyle dönüşü, Fatih'in ölümü, Koca Hüseyin Efendi'nin Bedayiü'l-Vekayi'yi yazma sebebine dair ipuçlarını içeren tembihi, Fatih Sultan Mehmet'in kendi kaleme aldığı Kanunname'si, Divan'ında çıkan yazılarda kullanılmasını ferman buyurduğu hitap şekilleri, Fatih zamanındaki büyük âlimler ile tarikat ve tasavvuf büyükleri anlatılmıştır.Müellif, yer yer Arapça ve Farsça mısralara ve beyitlere, iktibaslara, ebced olarak düşürülen tarihlere yer vermiştir. Anlatımı yaşadığı döneme göre yalın ve açık olan eser, iyi bir orta nesir örneğidir.Transkripsiyonlu aktarımda ve sadeleştirilmiş metinde, konuşma cümleleri tırnak içinde verildi. Okunamayan kelimeler [?] şeklinde belirtildi. Metnin daha iyi anlaşılabilmesi için noktalama işaretleri konuldu. Özel isimler büyük harfle başlanarak yazıldı. İktibas edilen ayetler, müstakil mısralar ve beyitler tırnak içinde, italik yazı biçimiyle ve bond olarak yazıldı. Varak numaraları, daha belirgin olması için hem transkripsiyonlu aktarımda hem özet metinde [265a] gibi köşeli parantez içinde ve bond biçiminde gösterildi.. Transkripsiyonlu aktarımda satır numaraları (18) şeklinde parantez içinde verildi. Dizin ve sözlük bölümünde, metinde geçen tüm kelimeler ele alındı. Yapım ekleri kelimeyle birlikte madde başına yazıldı; ancak çekim ekleri ayrıldı. Madde başı olan kelimeler bond yazıldı. Her kelimenin anlamı yazıldı. Ancak anlamı bulunamayan kelimelerin boş bırakılan anlam kısmına ? şeklinde, soru işareti konuldu. Eğer kelime metnin değişik yerlerinde farklı anlamlarla kullanılmışsa bu farklı anlamlar numaralandırılarak yazıldı. Kelimenin yakın ve ikinci anlamları da yine numaralandırılarak belirtildi.

17. Bosnian-century historian who works by her husband of Hussein Effendi Bedayiü?l-Vekayi 265a - 304b read between the pages, as has been transferred with transcription. And then extracted directory and extracted the meaning of words of text, by line before Turkey Turks are transferred. After review of the language, the text in the scanned all the ki'li compound sentences and 198 were identified as one of the main sentence ki'li sentence is explained by the participation form.The artifacts at the edges of pages from the first time marginalia Ahmet Resmi Efendi 18 century `Halikatü'r-Rüesa` was mentioned in his book. Anna STEPANOVNA TVERİTİNOVA two volumes in 1961 and a detailed index with the index published by the addition. Hammer, `A History of the Ottoman Empire`, Mehmet Tahir Efendi ` The Author of the Ottoman ` were mentioned by the author in his works. To get detailed information about the works of Abdulkadir Ozcan has benefited from his article in the Encyclopaedia of Islam.Sultan I. İbrahim (1640-1648) whose work is presented in two volumes have been written. The first volume of Islamic history with the history of humanity as described in the library of the Vienna National. The establishment of the Ottoman Empire until 1520, the second volume of the period described St. Located in St. Petersburg. Chronicle Koca Hüseyin Efendi, after giving information about genealogy Osmanoğulları?s Ertuğrul coming to Anatolia and the Ottoman Empire, has described the establishment. In every period of Anatolia and Istanbul, the sultan's political and military events that have been written based on their observations. Unlike other commentators, the Ottoman State was mentioned in the relations with its neighbors. Documents relating to overthrow the reign of Sultan taking advantage of the capital and provinces, political, and economic perspective, the war itself day to day events has been drafted.The second volume of his book in the works Bedâyiü?l-Vekâyi 265a - 304b leaf belonging to the period between the events and the time of Fatih Sultan Mehmet information is given. Bogdan Expedition statement, other side of the Danube, the Hungarian conquerors made by the king of wooden castle destruction, Hasan fled to Azerbaijan in the Long, Ugurlu Mehmet Uzun Hasan's son, sought refuge in the Fatih, made because of the New Palace, Conquest of Alexandria, the capture of the fortress of Polya, problems with 884 and 885 events of the year, Dulkadiroğlu 's refuge in Egypt, sadly the return of the Islamic Army in Rhodes, Fatih 's death, Hüseyin Efendi ` Bedayiü?l-Vekayi ` wrote the book because. The clues that the warning, Fatih Sultan Mehmet's self-written Kanunname, In the article published in the Divan's appeal as ordered by the, conqueror of the great scholars of the time with the great sufi sect and have been described.Author, in places, with Arabic and Persian verse to verse, quotations, ebced account has been given to the dates specified. Compared to live a simple and clear narrative that works, is a good example of mid-prose.Phonetic written 265a - 304b between the pages, were given sentences in quotes. For a better understanding of the text was put punctuation marks. Written by special names beginning with capital letters. quoted verses, verses and couplets are independent in quotation marks, italics, and bond with the format as written. Folio numbers, to be more pronounced with the transcription and translation in the text summary [265a] was written in the form of such bond. Phonetic translation of a line number (18) as given in parentheses. Index and a glossary section, all the words in the text were discussed. Affixes per article was written with words, but the addition of shooting left. The words were written as per Article bond The meaning of each word was written. But not in meaning to the word meaning of the blank ? in the form of a question mark was placed. If the word is used with different meanings in different parts of the text, these different meanings, numbered written. Close and the second meaning of the word also says numbered.