Haliç Sâdâbâd Camisi

Abstract

XVIII. Yüzyılın ilk çeyreğinde Kâğıthane deresi ve çevresinde gerçekleştirilen imar faaliyetleriyle Osmanlı Batılılaşma dönemi mimarisinin ilk örnekleri verilmişti. Bu mimari yapılardan günümüze çeşitli onarımlarla ulaşabilmiş en önemli eserlerden biri İstanbul ili, Kâğıthane ilçesi, Topağaçlar mevkiinde yer alan Haliç Sâdâbâd Camisi'dir.Çalışmada ilk olarak Haliç Sâdâbâd Camisi'nin, bulunduğu mevkiden ve çevresinden kaynaklanan özelliklerini analiz etmek amacıyla, Kâğıthane İlçesi'nin İstanbul içindeki yeri, tarihsel gelişimi ve fiziksel biçimlenişi anlatılmıştır. Daha sonra araştırmanın ana temasını teşkil eden Haliç Sâdâbâd Camisi ele alınmıştır. İki alt bölümden oluşan bu incelemede önce yapının tarihçesi hakkında bilgi verilmiştir. Tarihçede; Sâdâbâd Camisi'nin günümüze dek geçirdiği onarımlar, bu onarımların caminin hangi kısımlarını kapsadığı, onarımları yapan kalfalar ve ustalar, onarımlara ayrılan bütçeler ve bu onarımların hangi vakıflar tarafından sağlandığına dair bilgiler Osmanlı arşiv belgelerine dayanılarak verilmiştir. İkinci alt başlıkta yapının mimari özellikleri ele alındıktan sonra plan, malzeme, cepheler, minare, örtü sistemi, üslup ve süsleme özellikleri hakkında da bilgi verilmiştir. Son kısımda ise genel bir değerlendirmeden sonra dönemin diğer camileri ile karşılaştırılması yapılmıştır.Yapılan araştırma sonucunda Haliç Sâdâbâd Camisi'nin günümüze dek birçok kez onarım görmüş olmasına rağmen batılılaşma dönemi eseri olma özelliğini koruduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, çalışmada yapıya dair günümüze dek yapılan araştırmalara ek olarak Osmanlı arşiv belgelerinde yeni tespitler yapılmıştır. Bunların başında, yapının 1863 yılı onarımına ilişkin bir keşif belgesinde yapının yeni baştan yapılmadığı, aksine onarımdan geçirildiğini kanıtlar nitelikte olan arşiv belgeleridir.

First instances of architectural buildings which have effects from westernization of Ottoman Empire have been constructed in first quarter of 18th century. Today, one of the most important architectural monuments which have maintained intact with many restorations is HalicSâdâbâd Mosque, situated in Topagac location of Kagithane County in Istanbul.This thesis is study on this importand monument; The HalicSâdâbâd Mosque.First of all, Kagithane County has been investigated for the location, historical developments and physical changes to be able to determine features of the mosque which is in correlations with environment and location. Then, as the building itself, HalicSâdâbâd Mosque is studied in two main sections. The first section investigates chronological changes in the building as of first construction and following renovations. All details such as repaired sections of the mosque, masters and foremen who involved in renovations or repairs, budgets, involved foundations are being provided. All of important details have been investigated in the documents from Ottoman Archives. The second section focuses on the architectural features of the mosque. Architectural plan, facades, minarets, materials, coating system, styles and decoration information is given in detail. In the final section, HalicSâdâbâd Mosque is compared to other mosques which have been built in the same period, together with conclusion.As significant results of this study, it has been determined that however it has had many repairs and renovations until today, HalicSâdâbâd Mosquehas maintained its westernization features. In addition to previous studies, new findings have been determined with new documents from Ottoman Archives. One of most important finding is that the belief of reconstruction of the mosque in 1863 is actually a repairing, not a reconstruction.