Şükrullah el-Amasyavî`nin Kitâbu Behçeti`t-Tevârîh`inin Mustafa el-Fârisî çevirisi (vr. 121b-151a) (İnceleme-metin-dizin-tıpkıbasım)

Abstract

Üzerinde çalışmış olduğum tezin konusu 15. yy. da Şükrullah el-Amasyavî tarafından yazılan Kitâbu Behçeti't-Tevârîh adlı Farsça tarihî eserin Mustafa el-Fârisî tarafından yapılan Mahbûbu'l-Kulûbi'l-'Ârifîn adlı Osmanlı Türkçe'sine çevrisidir. Tez konusunu oluşturan 121b/150a varaklarında ise Hz. Âdem peygamberin Cennet'ten dünyaya indirilmesiyle Hz. Muhammed'e kadar olan tarihi süreçte yaşayan bazı peygamberlerin hayatları anlatılmaktadır. Giriş bölümünde kısaca Osmanlı Devleti'ndeki tarih yazıcılığının durumundan bahsedildikten sonra eserin yazılışı, içeriği, bölümleri, dil ve üslup özellikleri, nüshaları, tarihi ve kültürel önemi hakkında bilgiler verildi. Sonraki bölümde ise teze konu olan Kitâbu Behçeti't-Tevârîh; eserin müellifi Şükrullah el-Amasyavî; eserin müstensihi Mustafa el-Fârisî ve onun Şükrullah'tan tercüme ettiği `Mahbûbu'l-Kulûbi'l-'Ârifîn`e değinildi.Mahbûbu'l-Kulûbi'l-'Ârifîn'in teze konu olan 121b/150a varakları günümüz Türkçe'sine aktarıldı. Metin, günümüz Türkçe'sine aktarılırken metinde geçen dinî ve tasavvufî terimler dışındaki Arapça ve Farsça sözcüklerin bire bir Türkçe karşılıkları verilmeye çalışıldı. Kişi adları ve yer adları ise genellikle günümüzdeki biçimleriyle yazıldı. 16. yüzyılda yazılmış ve belli açılardan Eski Anadolu Türkçesi özellikleri taşıyan eserimizin dil özellikleri incelenirken metinde geçen sözcüklerdeki ünlü ve ünsüzlerin yazımı; isim ve fiil çekim eklerinin yazımı örneklerle gösterildi. Daha sonra tezin Metin bölümünde çalışmış olunan sayfalar transkripsiyon harfleri kullanılarak çeviri yazıya aktarıldı. Metinde geçen ayet ve hadislerler ile Farsça beyitlerin anlamları dipnotlarla gösterildi. Dizin bölümünde sözcüklerin hangi dilden geldiği, türleri, anlamları yazıldı. Ayrıca bu sözcüklerin metinde geçtiği yerler gösterildi. Kişi ve yer adları ile metinde geçen Arapça ibareler için ayrı birer dizin hazırlandı.

The subject of the thesis I have studied is the translation of the Persian historical work named Kitâbu Behçeti't-Tevârîh written by Şükrullah el-Amasyavî in the 15th century to the Ottoman Turkish named Mahbûbu'l-Kulûbi'l-'Ârifîn later made by Mustafa el-Fârisî. On 121b/150a gold leafs I study, life of some prophets in the historical process from sending of the prophet Adam from heaven on the earth to the prophet Muhammad is given. In the introduction section, history writing in the Ottoman State was described briefly and then, information about writing of the work, its content, sections, language and style properties, copies, history and cultural importance were given. In the last section, our thesis subject of Kitâbu Behçeti't-Tevârîh; author of the work Şükrullah el-Amasyavî; scribal of the work Mustafa el-Fârisî and its translation from Şükrullah named `Mahbûbu'l-Kulûbi'l-'Ârifîn were referred to. 121b/150a gold leafs of Mahbûbu'l-Kulûbi'l-'Ârifîn were translated to the Turkish of today. While the text was translated to the current Turkish language, the Turkish equivalents of the Arabian and Persian words, except the religious and Sufis tic terms in the text, were tried to be given one-to-one. The names of persons and places were generally written in their current styles. While examining the language properties of our work that was written in the 16th century and has the characteristics of the Old Anatolian Turkish in some aspects, spelling of vowels and consonants and spelling of verbal and noun inflectional suffixes were shown with examples. Then, the pages I studied on in the text section were translated by using the transcription letters. Meanings of the verses and hadiths and Persian couplets in the text were shown with footnotes. In the index section, from which language the words are originated from, their kinds and meanings were included. Besides, the lines of such words in the text were indicated. For names of persons and places and Arabian phrases, a separate index was prepared.