Derin deniz deşarjı ile boşaltılan atıkların yayılım ve etkilerinin izlenmesi ve modellenmesi

Abstract

ÖZET Denizler her zaman için karalardan gelen atıkların, su hareketleri ile taşımını ve bu yayılımın zararlı etkileriyle karşı karşıya kalmıştır. Bu zararlı etkilerin önceden tahmini ve gerekli önlemlerin iş işten geçmeden alınması sağlanmalıdır. Bu durumda, atıkların zamanla yayılımının ve konsantrasyon değişiminin bilinmesi gereklidir. Matematiksel modeller yardımcı yöntemlerdir. Atık dağılımım tahmin edebilecek bir program EPA (Environmental Protection Agency) tarafından çevresel amaçlı olarak geliştirilmiştir. CORMEX denen bu program oldukça geniş yelpazedeki ortam ve atık çeşitliliğiyle her türlü yayılımı ve konsantrasyon değerlerini hesap edebilir. Derin deniz deşarjı ile tek borulu sistemle yapılan deşarjlar CORMIX'in bu durum için uyarlanan türü CORMIX 1 ile test edilir. Çevresel ve atık verilerinin veri dosyasına girilmesiyle bir akış sınıfına dahil eder ve atığın konsantrasyon dağılımım ve yayılımını 3 boyutlu olarak verir. Sonuç dosyasında bazı önerilerde de bulunur. Bu çalışma Trabzon ili evsel atıklarının derin deniz deşarjı yolu ile boşaltımı amaçlı tesis edilen ve şu an çalışır durumda olan Yomra ve Söğütlü deşarj hatlarında borularla kıyıdan uzağa yapılan deşarj incelendi. Atığın konsantrasyonunda mesafeye bağlı değişim gözlendi. Çalışma sonunda, yapılan modelleme sonucunda elde edilen sonuçlarla ölçülen değerler arasında örtüşme olduğu görüldü. Bu durumda, özellikle yerleşimin kıyıya doğru yoğunlaştığı yerlerde atık deşarjı sonrasında kirleticinin yüzeye ya da kıyıya ulaşıp ulaşmayacağı modelleme yöntemiyle önceden tahmin edilebilir. Anahtar Kelimeler: CORMDC 1, Derin deniz deşarjı, Kirletici konsantrasyonu, Kirletici yayılımı. «S5SSS>** VI

SUMMARY Dispersion and effect monitoring and modelling of deep sea discharged pollutants Seas always have been faced with land based harmful pollutants and their transportation and dispersion. Harmful effects of these pollutant is nesessary to foreseen and required precautions should be taken before too late. Able to do this, pollutants temporal dispersion and concentration change is required to be known. A program which can predict pollutant dispersal, has been developed by EPA for environmental purposes. This program called CORMTX can calculate every kind dispersal and concentration values for wide range of pollutant and ambient. CORMTX 1 is used to test, deep sea discharges with one port. When you enter environmental and pollutant values, into data file CORMTX, specifies the discharge and gives you a three dimentional graph of pollutant concentration dispersal. Results file gives you some recomendation. In this study city of Trabzon's two deep sea domestic sevage discharge and pollutant concentration change with distance have been investigated. At the end of the study, there was a good aggrement between modeling results and field data. In this case, especially areas with dense coastal population, we can conclude that modelling can be used to test whether pollutants reach the surface or coast Key Words: CORMTX 1, Deep Sea Discharge, Pollutant Concentration, Pollutant Dispertion vn