Modern dünyada toplumsal hafıza ve dönüşümü

Abstract

Sosyal bilimler açısından tükenmeyen bir konu olan ve sürekli yeni kavramsallaştırmalar eşliğinde, farklı boyutlarıyla tartışılan modernite; bu çalışmada toplumsal hafıza kavramı bağlamında yeniden konu edilmektedir. 17. ve 20. yüzyıllar arasında yaşanan köklü siyasal, bilimsel, ekonomik ve kültürel değişimlere paralel şekillenen ve gündelik hayatı kuşatıcılık iddiası bulunan modernitenin toplumsal hafızayla ilişkisi, çalışmanın temel ilgi alanıdır. Bu bağlamda sosyal bilimler alanında gün geçtikçe dikkat çeken ve disiplinler arası çalışma alanı olarak beliren toplumsal hafıza kavramının modern dönemdeki görünümleri ve modern siyasal yapıların müdahaleleri karşısında nasıl inşa edildiği incelenecektir. Modernitenin unutturucu bir tabiatının olduğunu iddia ettiğimiz çalışmamızda, modernitenin bu tabiatının kökenleri analiz edilecektir. Bunun yanı sıra Modernitenin seçici hatırlatmalarının olduğu örneklerle ifade edilecektir. Kimlik siyaseti güden her yapı toplumsal hafızayı biçimlendirmeyi arzulamıştır. Modern siyasal yapılar da beden, mekân, tarih ve dil politikalarıyla toplumsal hafızayı inşa etmeyi hedeflemektedir. Fakat bu müdahalenin başarıya ulaştığı kanaati yanıltıcıdır. Toplumların hatırlama ve unutma biçimlerinin tabiatı, toplumsal hafızanın insandan bağımsız olmaması, hafızanın tamamıyla yapısal faktörlerin sınırlılıkları içinde şekillenmemesi bu yanıltıcılığın gerekçeleridir. Modern siyasal yapıların toplumsal hafızaya müdahale etme biçimlerini ve bunun toplumsal hafızada ki karşılıklarını incelediğimiz çalışmamızda, siyasal yapıların hafızayı biçimlendirme konusunda zannedildiği kadar muktedir olmadığı iddia edilecektir. Toplumsal Hafızanın ve ilintili kavramlarının teorik tartışmalar eşliğinde ele alındığı bu çalışmanın kuramsal dayanağı toplumsal etkileşimi merkeze alan sosyoloji teorileridir.Anahtar Kavramlar: Toplumsal Hafıza, Modernite, Modern Zaman, Modern Mekân, Hafıza İnşası

Modernity, which is an inexhaustible subject of study social sciences and which is discussed through new conceptualizations and with reference to its different dimensions, is dealt in the current study in relation to collective memory. This research focuses on the relationship between collective memory and modernity which develops in parallel with the drastic political, financial and cultural transformations that took place between 17th and 20th centuries and asserts to encompass everyday life. In this context, the study will discuss the modern instances of collective memory, which draws more attention and which comes up as an interdisciplinary study subject, and their construction in the face of interventions of modern political agents. Since the study alleges that the modernity has an amnesic nature, the roots of this nature will be analysed. Besides, instances of selective memory of modernity will be provided.Any structure that operates on identity politics intends to shape collective memory. So does the modern political agents via politics of body, space, history and language. Yet it would be a deception to think that these interventions achieve its goal. The varying characteristics of remembering and forgetting in different societies, the presence of human factor and the fact that memory is not a construction of structural factors are among the reasons of the failure of these agents. In the current study, which deals with the interventions of political structures on the collective memory and with the reactions of this memory, the claim is that political structures are not so successful at shaping the collective memory as is thought. The social theories that are based upon the social interaction constitute the theoretical framework of the study which discusses the collective memory and related concepts with reference to theoretical debates. Keywords: Collective Memory, Modernity, Modern Temporality, Mode