Giresun/ Khalkeritis (Aretias) Adası nekropolü ve iskeletlerin paleontropolojik analizi

Abstract

Giresun/Khalkeritis (Aretias) Adası'nda 2011 ve 2012 yıllarında yapılan çalışmalar sonucunda otaya çıkarılan nekropol ve nekropol alandan çıkarılan iskeletleri arkeolojik ve antropolojik veriler ışığında değerlendirmek bu tezin amacını oluşturmaktadır. Giresun ilinin 1.7 km açığında yer alan Giresun - Aretias - Khalkeritis Adası Klasik Dönemden başlayarak günümüze kadar yerleşim görmüş yaklaşık 40 hektar büyüklüğünde bir adadır. Ada'da yürütülen 2011 - 2012 yıllarındaki kazı çalışmalarında 9. ve 12. yüzyıllara tarihlenen manastıra ait ana kilise (Katholikon) açığa çıkarılmıştır. Kilise ve kiliseye bağlı şapellerde yürütülen kazılarda gömü alanları tespit edilmiştir. Olasılıkla kilise mensuplarına ait 83 mezar ve bu mezarlardan ele geçen 83 birey ortaya çıkartılmıştır. Kaçak kazılar ve doğa koşulları nedeniyle mezar olma özelliğini yitirmiş alandan gelen iskeletlerin de değerlendirilmesiyle toplamda 172 birey tespit edilmiştir. İskeletlerin tümü doğu-batı doğrultusunda gömülmüştür. Bireyler sırtüstü yatırılmış, kolları dirsekten kırılarak karın üzerinde birleştirilmiştir. Bacaklar, genellikle ayak bileklerinden birleştirilmiştir. Başlar enseden ve iki yandan ya da tek taraftan taşlarla desteklenerek hafifçe kaldırılmış ve yüzün doğuya bakması sağlanmıştır. Çıkartılan iskeletler Ankara Üniversitesi paleoantropoloji laboratuarında temizlik ve onarım çalışmaları tamamlandıktan sonra çalışmaya hazır hale getirilmiş ve daha sonra yaş, cinsiyet ve patolojik durumları değerlendirilmiştir. İskeletlerin 25'ini çocuk, 9'unu adolesan, 49'unu kadın, 73'ünü erkek, 16'sını ise yaşı ve cinsiyeti belirlenemeyen bireyler oluşturmaktadır. İskeletlerde kırık, periostitis, sifilis, osteoartrit, schomorl nodül, anemi ve osteomalazi paleopatolojik olguları bulunmuştur. Manastır yaşantısı, paleodiyet ve paleopatojik durum açısından değerlendirirsek Giresun/Khalkeritis (Aretias) Adası toplumunun sosyoekonomik yapısının düşük olduğu, çoğunlukla balıkçılıkla geçinildiği, dışarıdan göç alan, şiddet olaylarıyla karşı karşıya kalmamış bireylerden oluştuğu söylenebilir.

The aim of this thesis is to analyze necropolis and skeletons excavated from necropolis from studies performed between 2011-2012 at Giresun/Khalkeritis (Aretias) Island. Giresun (Aretias/Khalkeritis) Island is located 1.7 km off the mainland of Giresun province in Turkey. It has an area of 40 hectares and has been settled since the Classical period to the present day. During excavations carried out on the island in 2011 – 2012, the main church (Katholikon) of a monastery dated between 9th and 12th century was uncovered. Necropolis sites were found during excavations conducted at church and related buildings. 83 graves probably belonging to church members and, 83 indivudals were unearthed from these tombs. A total of 172 individuals have been identified after the evaluation of skeletons obtained from area which has lost its tomb character because of the illegal excavations and natural conditions. All individuals were buried in east-west direction. Individuals were laid on their back, their arms were joined on the abdomen while arms were angled from the elbow. Their legs were usually joined by the ankles. Their heads were supported from the neck and at both or single side by stones and lifted slightly so their faces provided to look to the east. Unearthing skeletons became ready to work after cleaning and repair at Ankara University Paleoanthropology Laboratory and then age, sex, pathologic condition of skeletons were determined. Of the skeletons 25 were children, 9 were adolescences, 49 were females and 73 were males. Age and sex could not determined at 16 individuals. Skeletal fractures, periostitis, syphilis, osteoarthritis, schomorl nodules, anemia and osteomalacia paleopathological cases were determined. If we evaluate monastery life according to paleodiet and paleopathologic status, it can be said that society of Giresun/Khalkeritis (Aretias) lived under low socioeconomic conditions, predominantly occupied with fishery, received migration and consist of individuals without experiencing violent events.