19. y.y. - 20. y.y. Türk dünyasında eğitim reformu çalışmaları ve Usul-ı Cedid hareketinin eğitim felsefesi açısından eleştirisi

Abstract

Usul-i Cedit bir eğitim ve fikir hareketidir ve toplumsal bir transformasyon sürecidir. Hareket adını gerçekleştirdiği yenilikçi reform hamlelerinden almaktadır. Devlet destekli ve örgütlü reform hareketlerinden farklı olan Usul-i Cedit süreci tamamen sosyal dinamiklerin bir ürünüdür ve başka bir ulusun egemenliği altında gerçekleştirilmiştir. Hareketin etkin olduğu dönem 19. Yüzyılın sonları ve 20. Yüzyılın başlarıdır. Etki alanı ise genel itibari ile Rus İmparatorluğu yönetiminde bulunan Müslüman Türk halklarıdır. Çalışmada Usul-i Cedit Hareketinin daha çok eğitim boyutu mercek altına alınmıştır ve felsefi açıdan analiz edilmiştir. Bu analiz çerçevesinde bir taraftan Usul-i Cedit Hareketinin başlangıç noktası, ortaya çıkış nedenleri, karakteri, hedef toplumun yapısı ve eğitim reformlarının kapsamı detaylı bir şekilde incelenirken, diğer taraftan da etkilendiği fikir akımları tanıtılmakta ve rol oynadığı önemli gelişmeler tartışılmaktadır. Çalışmanın sonunda Usul-i Cedid'in Türk dünyası ve Anadolu'daki yansımalarına yer verilmiştir. Ne denli özgün bir eğitim hareketi olduğu tartışmaya açılmıştır. Bu tartışma esnasında Rönesans süreci ile olan benzerlikleri ve farklılıkları da sorgulanmıştır.

Usul-i Jadid is an educational and intellectual movement and a process of social transformation. The movement takes its name from its innovative reform efforts. The Usul-i Jadid process, differently from reform movements supported and organised by government, was a product of social dynamics and took place under a colonial administration. The late 19th and early 20th century was the period in which the movement was active. Influence area of the movement was the Muslim Turkic peoples, who were under the rule of the Russian Empire. In the study, the education dimension of the Usul-i Jadid movement was examined and analyzed philosophically. On the one hand, the starting point of the Usul-i Jadid Movement, the reasons for its emergence, its character, the structure of the targe society and the scope of educational reforms are examined in detail. On the other hand, the movements of idea that are effective on the Usul-i Jadid, are described and important developments in which the Usul-i Jadid Movement plays a vitale role, are disscussed.At the end of the study, a wide coverage is given to the reflections of Usul-i Jadid on the Turkic World and Anatolia. It is also argued, whether this education movement can be described as sui generis. During this discussion, its similarities and differences with the Renaissance process are also examined.