Uluslararası bir çevre eğitimi projesinin fen ve teknoloji öğretmen adaylarının çevre bilincine etkisi

Abstract

Çevre eğitiminin temel amacı çevre bilinci oluşturmaktır. Çevre bilincinden amaçlanan, birçok bilim insanın da vurguladığı gibi çevre bilgisi, çevreye yönelik olumlu tutumlar ve çevreye yararlı davranışlardır. Dolayısıyla bireylerde çevre bilinci oluştururken bu boyutları bir arada kazandırabilecek bir çevre eğitimi söz konusu olmalıdır. Öğretmen adaylarının hizmet öncesinde edindikleri davranış ve tutumların, biriktirdikleri bilgi zenginliğinin hizmet sırasında öğrencilere verecekleri çevre eğitimini etkileyeceği düşünülmektedir. Bu araştırmanın amacı uluslararası bir çevre eğitimi programı olan ?Yeşil Kutu? Projesinin fen ve teknoloji öğretmen adaylarının çevre bilinçlerini; çevreye yönelik tutumları, davranışları ve çevre konusundaki bilgileri üzerindeki etkisini araştırmaktır. Aynı zamanda çevre bilinçlerine etki eden bağımsız faktörler incelenmiştir. Bu çalışma, 2012-2013 Eğitim-Öğretim Yılında bir üniversitede öğrenim gören Fen Bilgisi Öğretmenliği üçüncü sınıf öğrencileri ile yapılmıştır. İlgili bölüme kayıtlı üçüncü sınıf fen ve teknoloji öğretmen adaylarının bir şubesi (N=30) deney grubuna, diğer bir şubesi (N=30) kontrol grubuna atanmıştır. Araştırmada deneysel yöntemin ön test- son test deney ve kontrol gruplu deseni kullanılmıştır. Hem çalışma çıktılarının değerlendirilmesi hem de sürecin kontrol edilmesi amacıyla nicel ve nitel veri toplama araçları birlikte kullanılmıştır. Erten (2000) tarafından geliştirilen ?Çevre Bilinci Ölçeği? (ÇBÖ) ile nicel veri toplanmıştır. Bu ölçek belirtilen boyutları ölçen üç ayrı test içermektedir. Ölçekte, öğrencilerin çevre hakkındaki bilgilerini, çevreye yönelik tutumlarını ve çevreyi korumaya yönelik davranışlarını içeren 20 tutum, 20 davranış ve 20 çevre bilgisine ait olmak üzere toplam 60 madde vardır. Ek olarak, nitel araştırma yöntemlerinden görüşme tekniği, bir problemin verildiği kapalı uçlu sorular ve gözlem de kullanılmıştır. Aynı zamanda dersler süresince çevre günlükleri oluşturma ve fotoğraf, poster gibi görselleme metotlarıyla nitel veriler elde edilmiştir. Elde edilen bulgulara göre, bu eğitimin sonucunda hem kontrol hem deney grubundaki adayların çevreye yönelik olumlu tutumlarında bir artış olduğu, ancak bu artışın anlamlı olmadığı görülmüştür. Bununla birlikte, çevre dostu davranışlar ve çevreye yönelik bilgi bakımından, çalışma sonucunda deney grubu lehine anlamlı bir artış vardır. Yani, özetle, araştırma kapsamında verilen çevre eğitimi öğretmen adaylarının çevreye yönelik tutumlarını etkilemezken, davranışlarını ve bilgi düzeylerini geliştirmiştir. Buna ek olarak, ÇBÖ toplam puanlar bakımından incelendiğinde, kontrol grubunun çevre bilincinde bir değişiklik gözlenmezken deney grubundaki fen ve teknoloji öğretmen adaylarının bu çalışma kapsamında uygulanan program neticesinde çevre bilinçlerinde anlamlı bir artış belirlenmiştir. Çevre bilincinin dışa vuruk en önemli göstergesi bireylerin ortaya koyduğu çevre dostu davranışlar olacaktır. Hem nicel verilerden elde edilen bulgulara hem de araştırmada süreç boyunca toplanan nitel verilere göre öğretmen adaylarının davranışlarında önemli ölçüde olumlu değişiklikler ortaya konmuştur.Anahtar Kelimeler: çevre bilinci, çevreye yönelik tutum, çevreye yönelik davranışlar, çevreye ait bilgi

The main purpose of environmental education is to create environmental awareness. The aim of environmental education consist, as many scientists emphasize, environmental attitude and environmental behaviors the subject should be the environmental education which contains all dimensions while it forms environmental awareness at individuals. By the way, It is thought that environmental awareness; knowledge, behaviors and attitudes that has been gained by prospective teachers, will influence environmental education that they would transfer to the students during their service process. The purpose of the education is to search about the effect of an international environmental education project ?Green Pack? on the prospective science and technology teachers? environmental awareness; attitudes, behaviors and knowledge. At the same time, it is investigated independent factors that affect the environmental awareness.This study is conducted on students who study at science and technology education department on 3rd grade at 2012-2013 academic years. One section of 3rd grade science and technology education is accredited to (N=30) whereas the other section is accredited to (N=30) control class. In this study, a model of experimental research design consisting pretest and posttest of experimental and control groups are being used. Quantitative and qualitative data collecting instruments have been used to be examining the output of the study and also to control the process. Quantitative data has been collected by Environmental Awareness Scale (EAS) formed by Erten (2000). The instrument contains different tests that measure indicated dimensions. There are 60 items of which is related to 20 behavior items to protect the environment, 20 attitude items and 20 items about environmental knowledge that contains the knowledge of students. In addition to that, as a qualitative research method interview technique, observation and close ended questions that has been given by a problem and have been used. On the other hand qualitative data also has been attained by keeping environmental diaries and visual methods just as photographs and posters.According to research, by the end of this education positive environmental attitude of candidates has been increased by either control or environmental groups, nevertheless the increase is not significant. Besides, there have been expressive increased in favors of environmental behaviors and environmental knowledge. So, as a result, the environmental education which has been given during the study does not affect prospective teachers whereas it improves their attitudes and knowledge. In addition to that, in terms of overall scores of environmental awareness (EAS), there has been no improvement in control group whereas the prospective science and technology teachers who are in the experimental group have shown significant increase. The most important externalized indicator that should be shown by individuals will be the environment friendly behaviors. According to both the data gained by quantitative research and qualitative information during the study, it is obviously presented that the behaviors of prospective teachers have been significantly changed.Key Words: environmental awareness, environmental attitude, environmental behaviours, environmental knowledge