Öznel iyi oluşun, kişilik özellikleri, akılcı olmayan inançlar ve sosyal destekle ilişkisi: Bir model sınaması

Abstract

Bu betimsel araştırmada kişilik özellikleri, akılcı olmayan inançlar, sosyal destek ve öznel iyi oluş değişkenleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışmanın amaçları doğrultusunda 2015 - 2016 öğretim yılında Hacettepe Üniversitesi'nin farklı fakültelerinde öğrenim gören 420 lisans öğrencisine araştırmacı tarafından hazırlanan kişisel bilgi formu (KBF) ile Öznel İyi Oluş Ölçeği (ÖİO), Algılanan Sosyal Destek Ölçeği (ASDÖ-R), Sıfatlara Dayalı Kişilik Testi (SDKT), Akılcı Olmayan İnançlar Ölçeği Kısa Formu (AOİÖ-K) uygulanmıştır.Yapılan analizlerde eksik doldurulan ölçeklerin çıkarılması ve normal dağılımın sağlanması için araştırma 296 öğrenciden toplanan verilerle gerçekleştirilmiştir. Değişkenler arasındaki ilişkililer yapısal eşitlik analizi yardımıyla modellenmiştir. Araştırmadan elde edilen verilerin istatistiksel çözümlemeleri SPSS ve AMOS 18,0 programı aracılığıyla yapılmıştır. Kurulan yapısal eşitlik modelinde istatistiklerin test edilmesinde hata payı 0,05 olarak alınmıştır. Yapılan analizler sonucunda öğrencilerin kişilik özellikleri arasındaki en kuvvetli ilişkinin deneyime açıklık ile uyumluluk kişilik özellikleri arasında olduğu belirlenmiştir. Duygusal denge, dışa dönüklülük, deneyime açıklık, uyumluluk ve sorumluluk kişilik özellikleri gözlenen, kişilik özelliği gizil değişken olmak üzere oluşturulan doğrulayıcı faktör analizinde model-veri uyumunun sağlandığı belirlenmiştir. Öğrencilerin akılcı olmayan inançları arasındaki ilişkilerin belirlenmesi amacıyla hesaplanan korelasyonlar sonucunda inançlar arasında pozitif yönde ancak düşük düzeyde ilişkiler olduğu saptanmıştır. Onaylama, kişilerarası ilişkiler ve ben inançlarının gözlenen, akılcı olmayan inançların ise gizil değişken olarak tanımlandığı modelde model-veri uyumunun sağlanamadığı tespit edilmiştir. Öğrencilerin sosyal destek kaynakları arasındaki ilişkiler incelenmiş, arkadaş, aile ve öğretmen kaynaklı sosyal destek arasında anlamlı ilişkilerin olmadığı ya da düşük düzeyde ilişkilerin bulunduğu belirlenmiştir. Sosyal destek modeli için aile, öğretmen ve arkadaş sosyal destek kaynaklarının gözlenen; sosyal desteğin gizil değişken olarak tanımlandığı modelde model-veri uyumunun sağlanamadığı tespit edilmiştir. Öznel iyi oluş ile en kuvvetli ilişkinin sorumluluk kişilik özelliği arasında olduğu belirlenmiştir. Öğrencilerin öznel iyi oluş düzeylerinin, sosyal destek algıları, kişilik özellikleri ve akılcı olmayan inançlar tarafından ne düzeyde açıklandığının belirlenmesi amacıyla yapılan path analizinde ilk olarak hesaplama sonucunda anlamlı olmayan ilişkiler modelden çıkarılmıştır. Anlamlı değişkenler ile oluşturulan model sonucunda öğrencilerin duygusal dengesizlik, uyumluluk ve sorumluluk kişilik özelliklerinin öznel iyi oluşu sosyal destek aracılığı ile yordadığı belirlenmiştir. Aynı zamanda dışa dönüklük, duygusal dengesizlik, kişilerarası ilişkiler, sorumluluk, sosyal destek ve ben inançlarının öğrencilerin öznel iyi oluşlarını doğrudan yordadıkları belirlenmiştir. Söz konusu değişkenlerle oluşturulan modelde model-veri uyumunun sağlandığı tespit edilmiştir.Bu bulgular doğrultusunda öğrencilerin öznel iyi oluşlarını etkileyen değişkenlerin anlaşılmasına ilişkin öneriler alanda çalışan psikolojik danışmanlara, araştırmacılara, eğitim politikalarını düzenleyenlere yönelik olarak sunulmuştur.Anahtar sözcükler: Öznel iyi oluş, kişilik özellikleri, akılcı olmayan inançlar sosyal destek

This descriptive research aims to investigate the relationship between personality properties, irrational beliefs, social support and subjective well-being variables. To this end, personal information form (PIF) and Subjective Well-Being Scale (SWB), Scale of Perceived Social Support (SPSS), Adjective-Based Personality Test (ABPT), Irrational Beliefs Scale-Short Form (IBS-SF) were applied to 420 undergraduate students in various faculties at Hacettepe University in 2015-2016 academic year.Since incomplete scales were excluded from the analyses to ensure normal distribution, the research was conducted with the data collected from 296 students. Correlations between the variables were modeled through structural equation analysis. SPSS and AMOS 18.0 were used for statistical analysis of the obtained data. In the structural equation model, error margin was considered as 0.05 for testing statistics. At the end of the analyses, the strongest relationship among personality properties of the students was found between openness to experience and agreeableness. In confirmatory analysis in which neuroticisim, extroversion, openness to experience, agreeableness and conscientiousness were defined as observed variables while personal property was defined as latent variable, model-data cohesion was detected. According to the correlations between irrational beliefs of the students, positive and low level relationships were found between these beliefs. In the model in which approval, interpersonal relations and self-beliefs were defined as observed variables while irrational beliefs were defined as latent variables, model-data cohesion couldn't be detected. Relationships between social support sources of the students were investigated. Accordingly, no significant relationship was found between friend, family and teacher-derived social support or low level relationships were detected. In the model in which social support sources of family, teacher and friend were defined as observed variables while social support was defined as latent variable, model-data cohesion couldn't be detected. The strongest relationship was found between subjective well-being and personal property of conscientiousness. Path analysis was conducted to detect to what extend subjective well-being levels of the students are predicted by their social support perceptions, personality properties and irrational beliefs. Accordingly, insignificant relationships were initially excluded from the model. At the end of the model formed via significant variables, it was found that personality properties of neuroticism, agreeableness and conscientiousness explained subjective well-being through social support. In addition, it was detected that extroversion, neuroticism, interpersonal relationships, conscientiousness, social support and self-beliefs of the students directly predicted their subjective well-being. In the model formed through abovementioned variables, model-data cohesion was detected.In line with these findings, suggestions towards understanding the variables which affect subjective well-being of the students are presented to psychological advisors, researchers, education policy-makers working in this field.Keywords: Subjective Well-Being, Personality Properties, Irrational Beliefs, Social Support