Ankara Üniversitesi nükleer bilimler enstitüsü radyasyondan korunma programı ve radyasyondan korunma optimizasyonu

Abstract

Ankara Üniversitesi Nükleer Bilimler Enstitüsü; medikal fizik, çevresel ölçümler ve dozimetri konuları başta olmak üzere radyasyon uygulamaları alanında, ülkemizin, uluslararası standartlarda araştırma ve eğitim altyapısına sahip tek kuruluşudur. Bu tez çalışması ile AÜ NBE (Ankara Üniversitesi Nükleer Bilimler Enstitüsü)?nin radyasyondan korunma programı oluşturularak, Enstitü bünyesindeki bazı laboratuvarlarda radyasyondan korunma optimizasyonu yapılmıştır. Radyasyondan korunmada temel güvenlik standartlarının NBE şartlarına uyarlanabilmesi için uluslararası yetkin kuruluşlar tarafından yapılan bilimsel çalışmalar incelenmiş, ICRP (Uluslararası Radyolojik Korunma Komitesi), IAEA (Uluslararası Atom Enerji Ajansı)?nın en son tavsiyeleri ile teknik dokümanları, ilgili AB direktifleri ve ulusal mevzuatta belirtilen kriterler esas alınmıştır. Çalışma kapsamında; Enstitünün ölçekli krokisi üzerinde cihazların yerleşim durumları belirlenmiş, zırhlama imkanları, çalışma koşulları, radyoaktif madde hareketleri incelenmiş, iş yeri ölçümleri yapılarak, işyeri ölçüm programları, kaza ve tehlike durumu planları oluşturulmuş, yerel kurallar, sorumluluklar belirlenerek, alan sınıflandırılması, laboratuvar kategoarizasyonu yapılmış, elde edilen verilerle NBE?nin risk kategorizasyonunda öne çıkan üç laboratuvarında radyasyondan korunma optimizasyonuna gidilmiş, yerleşim alanlarında yeni düzenlemeler yapılmış, en son kabullerle yapılan zırhlama hesapları ile normal çalışma koşullarında mümkün olan en düşük dozun alınmasına yönelik iyileştirmeler yapılmıştır. Bunun sonucunda istenmeyen durumların ortaya çıkma olasılığının düşürülmesine çalışılmıştır. NBE?nin tüm laboratuvarları, Enstitü faaliyete geçmeden önce ulusal yetkili otorite TAEK (Türkiye Atom Enerji Kurumu) tarafından lisanslanmıştır. Lisans; bir kuruluşun radyasyondan korunma kriterlerinin ulusal standartlara uygunluğunun sağlanması halinde, ülkenin bu konuda yetkili Düzenleme ve Denetleme Kuruluşu tarafından yapılan bir yetkilenmedir. Yetkilendirme ile bu koşulların sürekliliğinin sağlanması ve iyileştirilmesi için sorumluluk kuruluşa verilmektedir. Burada önemli olan husus, lisans almış kuruluşların yüklendikleri sorumlulukların bilincinde olmalarıdır. Sorumlulukların yerine getirilebilmesi ancak kuruluşların kendi radyasyondan korunma programlarını oluşturmaları ile mümkündür. Sorumluluğun diğer önemli bir parçası da mevcut sistemin izlenerek, sistemin işleyişinin, sürekliliğinin sağlanması ve iyileştirmelerin yapılabilmesidir. Bu çalışma; NBE Radyasyondan Korunma El Kitabında yer alması gelen temel bilgileri kapsamaktadır. Bu bilgilerin kullanılması ve tez kapsamında yer alan NBE için hazırlanan El Kitabı içeriğinin kullanılması ve geliştirilmesiyle, Türkiye?deki diğer Kurumların örnek alabileceği değerlendirilen bir doküman oluşturulabilecektir.Anahtar Kelimeler: Radyasyondan korunma, optimizasyon, radyasyondan korunma programı, radyasyon güvenliği el kitabı, tehlike durumu planı, zırhlama, i?yeri ölçüm programı, yerel kurallar

Ankara University Institute of Nuclear Sciences (AU NBE) is a unique organization that has a research and education infrastructure in international standards in radiation applications, especially in medical physics, environmental measurements and dosimetry. In this thesis work, Radiation Protection Programme for AU NBE had been constituted and radiation protection optimization was performed for some laboratories within our institute.In order to adopt the basic safety standards to the conditions in NBE, scientific studies carried out by international authorities and latest recommendations and documents provided by ICRP and IAEA, EU directives and criteria specified in national regulations were studied.Within the study; the locations of the instruments on scaled institute plan were identified; work conditions and transportation of radioactive materials were inspected; workspace monitoring program was prepared using measurements acquired according to workspace monitoring measurements; emergency plans and local rules were prepared; responsibilites were identified; laboratories were catogerized based on space specifications; using collected data, radiation protection optimization was made for three of the laboratories in NBE. Based on this optimization, working spaces were reorganized towards minimum dose uptake. With this approach, the probability of undesired situations was minimized. All laboratories within NBE were licenced by the regulatory institution of Turkey (TAEK) before the institute started its activities. A license is an authorization provided by the regulatory and inpection body which is granted only if the organisation's radiation protection criteria is in compliance with national standarts. The continuity and improvement of necesarry conditions is the responsibility of the authorized institution. The awareness of the authorized institiution regarding their responsibility is essential and these responsibilities can be fulfilled through establishment of a radiation protection programme. The other important step is to monitor the system and provide continuity through constant improvement. Key Words: Radiation protection, optimization, radiation safety programme, radiation safety manual, hazard emergency plan, shielding, workplace measurement programme, local rules