003 ve 003M Numaralı Düvel-i Ecnebiye Defterlerinin transkripsiyonu ve değerlendirmesi

Abstract

Osmanlı-İngiliz ticarî ilişkileri İngiliz tüccar Anthony Jenkinson'un, Kanuni Sultan Süleyman'dan `Ticaret Müsaadenamesi` alması ile başlamıştır. 1580 yılında William Harborne Osmanlı Devleti'nden ilk kapitülasyonu almıştır. Bu kapitülasyonlar 1601, 1603, 1606, 1624, 1641, 1662 ve 1675 yıllarında yenilenmiştir. Bu yıllarda elde edilen kapitülasyonlar ile İngilizler Osmanlı ülkesinde ticaret yapma hakkına sahip olmuşlardır.1838 Balta Limanı Ticaret Antlaşması ile İngiliz tüccarlar, Osmanlı ülkesinde yerli tüccar olma hakkına sahip olmuşlardır. Böylelikle bir çok İngiliz tüccar Osmanlı ülkesine ticaret yapmaya gelmiştir. Ancak bu husus Osmanlı Hukuku'nda bir çok probleme yol açmıştır. Çünkü Osmanlı tüccarları ile İngiliz tüccarları arasında bir problem çıktığında konsolosluklar ile Osmanlı Mahkemeleri yetki tartışmasına girmişlerdir. 1858-1860 yıllarını kapsayan 003 Numaralı ve 003M Numaralı Düvel-i Ecnebiye Defterleri'nde yer alan kayıtlar ise konsolosluklar ile Osmanlı Mahkemeleri arasındaki yetki tartışmaları, İngiliz konsoloslarının usulsüzlükleri, İngiliz tüccarların Osmanlı ülkesinde yarattıkları sıkıntılar hakkındadır. Yaşanan bu sıkıntılar tezimizde vaka örnekleri ile açıklanarak Osmanlı ülkesinde yaşayan İngilizlerin ticarî, hukukî ve sosyal statüleri incelenmiştir.

Ottoman–British trading relation has started with `Trading Permission` which was given to Anthony Jenkinson by Sultan Suleyman The Magnificent. William Harborne got the first ` Capitulation` from Ottoman Empire in 1580. This capitulation was renewed in 1601, 1603, 1606, 1624, 1641, 1662 and 1675. The British got the right to trade in Ottoman territory starting with this capitulation they got in these years.The British got the rights to be treated like local merchants in Ottoman territory starting with The Treaty of Balta Liman in 1838. That is why a lot of British merchants came to Ottoman for trading. However this case caused a lot of problems in the Ottoman justice system because when there was a conflict between Ottoman and British merchants, authority discussion arouse between Consulates and Ottoman Courts. Düvel-i Ecnebiye Books Numbered 003 and Numbered 003M, covering the years between 1858 and 1860. These books give us information about authority discussion between Ottoman courts and consulates, infraction of rules by British consulates and the troubles that were caused by British merchants in the Ottoman territory. Having explained these problems with the sample cases, commercial, law and social status of the British who lived in Ottoman is studied in this thesis.