190 numaralı Mühimme Defteri`nin transkripsiyonu ve değerlendirilmesi(s. 98-198)

Abstract

Osmanlı devlet teşkilatında en yüksek yönetim organı olan Divanıhümayun'da alınan kararların yazıldığı defterlere Mühimme Defteri denilir. Bu çalışmanın konusu olan 190 Numaralı Mühimme Defteri, bir Rikâb Mühimmesidir. Rikâb Mühimmeleri, divana başkanlık eden sadrazamların seferde bulunduğu sırada yerine vekil olarak bakan sadaret kaymakamının başkanlığında yapılan Divan toplantılarında tutulurdu. Çalışmada, defterin 98-198 sayfaları arasındaki Hicri 1203-1204 (M. 1789) tarihli hükümlerin transkripsiyonu ve değerlendirmesi yapılmıştır. Bu tarihler, Osmanlı tarihinde önemli olayların yaşandığı III. Selim'in padişahlığının ilk aylarına rastlamaktadır. Başta Avusturya ve Rusya ile yapılan savaş olmak üzere Osmanlı Devleti ile ilgili siyasi, askeri ve ekonomik konularda bir çok bilginin yer aldığı hükümler, Nizâm-ı Cedid ıslahatları öncesi devlet kurumlarının durumu hakkında da önemli bilgiler vermektedir. Savaş sebebiyle komutanlara gönderilen hükümlerde; Osmanlı Devleti'nin askerî bakımdan zor durumda olduğu, düşman sınırındaki kalelerde asker, erzak ve mühimmat sıkıntısı çekildiği görülmektedir. Asker ihtiyacı sebebiyle eyalet ve sancaklardan acele olarak kuvvet gönderilmesi istenmektedir. Merkezi otoritenin zayıflaması yüzünden sefere katılmaları emredilen birçok görevli emirlere uymamıştır. Osmanlı donanması, bir yandan Karadeniz'de Rus donanması ile savaşırken öte yandan Akdeniz'de korsan gemilerinin faaliyetlerini önlemeye çalışmaktadır. Taşra teşkilatının bozulmasıyla halk, görevlerini suistimal eden yerel yöneticilerin zulmüne uğramış, bu durumun engellenmesi için Anadolu ve Rumeli eyaletlerine Adaletnameler gönderilmiştir. Bununla birlikte merkezi yönetimin zayıflaması ve savaşın yarattığı olumsuz etkiler sonucu artan eşkıyalık olayları, devleti uzun süre meşgul etmiştir. Araştırmanın birinci bölümünde Mühimme Defterleri hakkında genel bilgi verilmiştir. İkinci bölümde, literatür bilgileri ile çalışmanın konusunu oluşturan 190 Numaralı Mühimme Defteri'nin transkripsiyonu ve hüküm özetleri yer almaktadır. Üçüncü bölümde araştırmada kullanılan materyaller ve uygulanan yöntem açıklanmış, son olarak dördüncü bölümde ise defterin şekil ve muhteva özellikleriyle ilgili tespitler yapılmıştır.Anahtar kelimeler: Mühimme Defteri, Rikâb Mühimmesi, III. Selim

A muhimme register is a record that has the decisions made at the Divanıhumayun, which was the highest management organ of the Ottoman Empire governance. The muhimme register number 190, which is the main topic of this thesis, is the Muhimme of Rikab. A muhimme of Rikab is a book which has the decisions made at the council of state which was led by the vizierate district governor when the grand viziers went to an expedition. In the thesis, there are the transcription and assessment of provisions date 1203-1204 AH (1789 AD), between the pages of 98-198 of the book. These dates, are the first few months of the leadership of III. Selim when important things happened in the history of the Ottoman Empire. The provisions which provide a good amount of knowledge about the political, military and economic subjects about the Ottoman Empire, beginning with the wars fought against Austria and Russia, also provide a good amount of knowledge about the organization of state before the Nizam-ı Cedid reforms were done. The provisions sent to the commanders during the war and the Ottoman Empire is seen as militarily difficult situation. The Castles on the border with the enemy are short of food, troops and equipment. The State needs the soldier emergency, many staff members were ordered to join the expedition failed to fulfill orders. The Ottoman fleet, fighting with one hand, the Russian navy in the Black Sea on the other hand fights with pirate ships in the Mediterranean. As a result of deterioration of the general government, people have undergone persecution of local administrators who abuse their duties. To prevent this situation the Adaletnames sent to the Anadolu and Rumeli states. However, the negative effects of the war as a result of the weakening of central government increased banditry incidents, the state has engaged in a long time. In the first part of the thesis, there are general overviews and explanations about the Muhimme registers. The second part has transcription and summaries of the provisions with literature. The materials and method are described that was used in research in the third part. The final part made findings about form and content of the muhimme register number 190.Key words: Muhimme register, Muhimme of Rikab, III. Selim