Ebu`l-Muîn en-Nesefi`ye göre haberi sıfatlar

Abstract

Varlığına inanılan Tanrı'nın nasıllığı konusunda tarih boyunca insanlar arayış içerisinde olmuştur. İslâm Dini özelinde ise Müslümanlar; Allah'ın zatı, sıfatları ve fiillerinin Kur'an ve hadislerdeki anlatımıyla, Allah'ın nasıllığını ve özelliklerini anlamaya çalışmıştır. Ancak insanın müşahede alanı içerisinde yer almayan Yüce Allah'ın bu özellikleri, Kur'an'da ve diğer kutsal kitaplarda bilinenden hareketle bilinmeyenin tanıtımı şeklinde ve dolaylı bir anlatımla verilmiştir. Nasslarda Allah'ın, zatı, sıfatları ve fiilleri sembollerle, temsili anlatımlarla dolaylı olarak anlatıldığı için bu kelimelerin anlaşılmasında sıkıntılar yaşanmıştır.Haberî sıfatlar diye tarif edilen arşa istiva, yed, vech, ayn, sâk, cenb, ityan, meci vb. sözcük ve kelimelerin sadece zahiri manasından hareket ederek Allah'a mekân isnat eden, Onu bir şeye benzeten Müşebbihe ve Mücessime gibi gruplar teşbih ve tecsime düşmüşlerdir. Buna karşılık dilin özellikleri ile akli çıkarımlar vasıtasıyla bu lafızları Kur'an'a bütüncül bir yaklaşımla bakarak, tevhid anlayışı içerisinde anlamaya çalışan, tecsim ve teşbih ifade edecek lafızları bu doğrultuda tevil eden büyük bir çoğunluğu oluşturan kelâmî ekoller de oluşmuştur.Biz de bu tez çalışmamızda teşbih ve tecsim fikrinin ortaya çıkışı ve buna karşı oluşan tavırlar konusunu genel çerçevede değerlendirdik. Ebu'l-Muîn en-Nesefî'nin başta Tabsıratü'l-Edille fî Usûli'd-Dîn olmak üzere, Bahru'l- Kelâm fî İlmi't-Tevhîd ve et-Temhîd li Kavâidi't-Tevhîd eserlerindeki görüşleri doğrultusunda onun teşbih ve tecsim düşüncesini eleştirisi ile haberî sıfatlar konusunu ele aldık.Yaptığımız çalışmada Nesefî'nin haberi sıfatları incelerken semantik metodundan hareketle aklî ve nakli delilleri meczederek, aşırı tenzihi bir anlayışa (ta'til) da vardırmayacak şekilde tecsim ve teşbihten uzak bir anlayışla Kur'an'ın bütünlüğü içerisinde, tevhidi bir yaklaşımla meseleleri ele aldığını müşahede ettik.Konuları ele alırken Ebu'l-Muîn en-Nesefî'nin aklî ve naklî delilleri en güzel bir şekilde kullanmasının yansıra, dil özelliklerinden de en iyi şekilde istifade ettiğini gözlemledik. Semantik yaklaşımın kelâm ilmîne kazandırdıklarını görmemizin yanı sıra; ayrıca Nesefî'nin, eserlerinde ağır bir dil kullanmasına ve izahı zor konular işlemesine rağmen, kelâmî mezhepler ve fırkalarla karşılıklı diyalog şeklindeki meseleleri ele almasının okuyucuyu sıkmadan dikkatli bir şekilde konunun takibini sağladığını gördük.Anahtar Kelimeler: Ebu'l-Muîn en-Nesefî, Teşbih, Tecsim, Haberî Sıfatlar.

Throughout history, people have been searched the nature of God which is believed to exist. Particular in Religion Islam, Muslims tried to understand how Allah is and his attributes according to Allah's essence, attributes and acts in Qur'an and Hadiths. But these attributes of Allah which aren't accessible to human observation, has been explained in Qur'an and in other holy books in an indirect manner by defining the unknown starting from the known.Since the essence, attributes and acts of Allah are shown indirectly with symbols and representative expressions in the Nass', problems arose while understanding these words. Since they just based on the apparent meanings of the words istiwa on the arsh, yed, ayn, wech, saach, ittyaan, meji etc, which are decribed as reported attributes, groups like Mushabbiha and Mucassima who ascribe to Allah a place and likening him to something, stumbled in tacseem and tashbeh. Though there has been kalam schools which try to understand these wordings with an holistic view and approach to the Qur'an via language properties and rational inference, which try to understand by the tawhid concept and which form majority who interpret wordings, expressing tashbeh and tacseem, in this direction.In this thesis work we evaluated how the idea of tashbeh and tacseem emerged and the attitudes against it in a general framework. We tackled the subject of criticism of the idea of tashbeh and tacseem and issue of the reported attributes according to Abu al-Muîn al-Nasafi' s views, notably in his Works; Tabsirat al-Adilla fî Usûli'd-Dîn, Bahr al-Kalam fî İlmî'd Tevhid and et-Temhid li Qavaid't- Tevhid.In this paper we observed that Abu al-Muîn al-Nasafi deals issues with tawhid understanding in the unity of Qur'an with a manner not reaching to extremely tenzih based opinion (Ta'til) and far from tashbeh and tacseem by combining rational and reported evidences while observing reported attributes starting from semantic method.We observed that Abu al-Muîn al-Nasafi utilised language properties ideally in addition to optimising rational and reported evidences. We saw in this research the contributions of semantic method to Islamic Theology. Additionally, despite the fact that Abu al-Muîn al-Nasafi used complicated language in his Works and discussed subjects difficult to explain, his method of handling issues in dialogues with other theological schools makes the reader follow the subject attentively without getting bored.Key Words: Abu al-Muîn al-Nasafi, Tashbeh, Tacseem, Reported Attributes.